Quan chức người Tatar vùng Crimea sẽ trở thành Bộ trưởng Bộ quốc phòng Ukraine

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã đề bạt ông Rustem Umerov, một người Tatar vùng Crimea làm Bộ trưởng Bộ quốc phòng, thay thế ông Oleksii Reznikov trong khi cuộc phản công của Ukraine đang bước vào giai đoạn quyết định.

Ông Umerov sẽ phải giải quyết hàng loạt công văn nếu quốc hội Ukraine thông qua quyết định bổ nhiệm ông.

Quyết định thay đổi vị trí Bộ trưởng này được đưa ra trong tình hình quan hệ của Ukraine với đồng minh và các nước hậu thuẫn bước sang giai đoạn mới. Kyiv đang cố gắng đẩy nhanh quá trình huấn luyện và triển khai các máy bay F-16 cũng như thu thập hàng loạt các thiết bị, vũ khí khác từ các nước đồng minh phương Tây nhằm giúp thúc đẩy tiến triển cuộc phản công.

Bên cạnh đó, Bộ Quốc phòng cũng đang phát triển một căn cứ sản xuất vũ khí địa phương với sự hợp tác của các công ty quốc phòng thuộc các nước phương Tây, trong đó bao gồm một chương trình phát triển hệ thống vũ khí tầm xa có thể được sử dụng nhắm vào các đối tượng bên trong lãnh thổ Nga.

Bộ trưởng Bộ Quốc phòng sẽ là người đối thoại chính của Ukraine với các đồng minh phương Tây thông qua Tổ chức Liên lạc Quốc phòng Ukraine. Ông Reznikov đã thiết lập quan hệ với các quan chức cấp cao của Mỹ và châu Âu thông qua Tổ chức này. Cuộc họp sắp tới của tổ chức được dự kiến sẽ được thực hiện vào cuối tháng này.

Tuy nhiên, ông Umerov có rất nhiều kinh nghiệm trong vai trò nhà đàm phán. Ông đã có liên quan mật thiết với các cuộc trao đổi tù nhân chiến tranh và giúp đặt ra Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen. Trong vai trò này, ông đã liên tục thể hiện hoài nghi về việc Nga sẽ thực hiện đúng theo thỏa thuận. Hiện, ông là chủ tịch của Quỹ Tài sản Quốc gia Ukraine, với nhiệm vụ thu hút đầu tư vào Ukraine.

Một thương nhân sống sót qua cuộc chiến vùng Vịnh

Ông Zelensky đề bạt ông Umerov vào vị trí cao nhất trong Bộ quốc phòng dù không phải là thành viên trong đảng của ông Zelensky, đảng Đầy tớ của Nhân dân. Thay vào đó, ông Umerov là đại diện của đảng tự do Golos, một đảng đối lập.

Là một người Tatar vùng Crimea, ông Umerov sinh năm 1982 tại Uzbekistan. Khi còn nhỏ, ông tới Crimea vào thời điểm Liên Xô đang dần tan rã.

Trong một cuộc phỏng vấn với Forbes vào năm 2022, ông cho biết, lý lịch cá nhân của ông đã có phần ảnh hưởng tới vai trò liên quan tới tù nhân chiến tranh của mình. “Tôi đã sống qua nơi tái định cư để tới quê hương Crimea của mình. Tôi biết thế nào là tái hòa nhập, và tôi biết thế nào là chiếm đóng. Vì vậy, những tuyên ngôn về quyền con người có tầm quan trọng rất lớn với tôi. Trong suốt tám năm qua tôi đã tham gia vào các hoạt động trao đổi tù nhân chính trị và tù nhân chiến tranh. Tôi rất quan tâm về vấn đề đó”.

Người Tatar tại Crimea đã phải đối mặt với phân biệt đối xử và các cuộc di cư, chủ yếu có nguyên nhân bắt nguồn từ Nga, ít nhất là từ năm 1783 khi Nữ hoàng Nga Catherine Đại Đế sáp nhập Crimea sau khi giành lại vùng lãnh thổ này từ tay đế chế Ottoman.

Ông Umerov là người Hồi giáo, và trong năm 2022 ông phát biểu, “người Hồi giáo Ukraine đang chiến đấu vì độc lập và chủ quyền của Ukraine”. Lý lịch của ông cũng đã giúp ông thiết lập quan hệ với các quốc gia vùng Vịnh, bao gồm Ả Rập Saudi sau khi quốc gia này hỗ trợ một cuộc trao đổi tù nhân cấp cao trong năm 2022. Ông là quan chức Ukraine đã tiếp đón các tù nhân chiến tranh khi họ tới Ả Rập Saudi.

Trong một cuộc phỏng vấn với Trung tâm Đối thoại Nhân đạo tại Na Uy vào tháng 10/2022, ông Umerov đã nói về cuộc thảo luận với văn phòng tổng thống của ông Zelensky khi những tên lửa đầu tiên của Nga tấn công Kyiv.

“Kể từ thời điểm đó, tôi đã được giao trọng trách thiết lập các kênh đối thoại. Vào thời điểm đó là với Thổ Nhĩ Kỳ để Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ có thể liên lạc với Tổng thống Nga và đặt ra câu hỏi chính phủ Nga đang có mục đích gì”.

Ông cũng nói về những tháng căng thẳng trước khi cuộc xung đột nổ ra: “Tôi đã bắt đầu chuẩn bị cùng các đồng nghiệp tại văn phòng. Tôi đã nói rằng chúng ta cần phải chuẩn bị về thể chất và tinh thần để làm việc cần phải làm. Mọi người nên tập cách sử dụng vũ khí”.

Ông Umerov có tiền thân trong giới kinh doanh, nhưng cũng đã thực hiện một số sứ mệnh ngoại giao và chính trị. Trước khi tham gia quốc hội vào bốn năm trước, ông đã thành lập một công ty đầu tư mang tên ASTEM, một công ty tập trung vào mảng liên lạc, công nghệ thông tin và cơ sở hạ tầng. Quỹ ASTEM là một trong những nhà tài trợ của chương trình Lãnh đạo Tương lai Ukraine tại Đại học Stanford.

Các nhà phân tích cho biết, tiền thân trong giới kinh doanh của ông có thể có tầm quan trọng lớn trong thời điểm bộ máy quân sự tại Ukraine đang dần đổi mình, mang về hàng tỷ USD từ viện trợ quốc tế và thu mua hàng loạt thiết bị từ các nước phương Tây khi quốc gia này dần đi theo tiêu chuẩn của NATO. Tuy nhiên, kinh nghiệm trực tiếp trong lĩnh vực quốc phòng của ông Umerov là có hạn.

Chia sẻ với Forbes, ông Umerov cũng cho biết, chỉ có Ukraine mới có thể thắng cuộc chiến với Nga. “Sau khi chúng tôi thắng, chúng tôi sẽ là một trong những nước quyết định số phận của Nga bên cạnh các đối tác. Ukraine cần phải có vai trò đi đầu trong quá trình này”.

Reznikov nhường ghế

Ông Umerov sẽ thay thế ông Reznikov, sau khi nhiệm kỳ lâu năm của ông Reznikov bị vấy bẩn bởi những vụ bê bối liên quan tới Bộ Quốc phòng.

Nhiều cuộc điều tra tham nhũng hướng vào các hợp đồng thu mua của Bộ Quốc phòng đã được thiết lập, mang đến đe dọa sẽ làm lu mờ công cuộc cải cách quân đội Ukraine trở thành một lực lượng quân sự hiện đại dựa trên chiến thuật và công nghệ của phương Tây.

Mặc dù các cáo buộc tham nhũng không đặt trách nhiệm tới cá nhân ông Reznikov nhưng ông vẫn phải thú nhận chúng đã phần nào làm ảnh hưởng tới mình. Cuộc điều tra trên cũng đã dẫn tới một số hoài nghi về sử dụng viện trợ trong các nước đối tác phương Tây, sau khi các nước này đã cung cấp viện trợ thiết bị trị giá hàng tỷ USD cho Ukraine.

Việc ông Reznikov sẽ được đề bạt sang vị trí thuộc bộ khác đã được đưa tin rộng rãi từ đầu năm 2023. Trên Twitter trong tháng 2, ông đã viết: “Cảm ơn vì sự hỗ trợ của các bạn, cũng như các chỉ trích mang tính xây dựng. Chúng tôi đã rút ra kết luận. Chúng tôi sẽ tiếp tục cải cách. Ngay cả trong thời chiến”.

Vào thời điểm đó, ông cũng cho biết: “Chúng tôi đã thực hiện một cuộc kiểm toán nội bộ hướng vào các đơn vị thu mua. Cuộc kiểm toán này vẫn đang được thực hiện”.

Nguyễn Quang Minh (theo CNN)