“Phải chăng nghệ sĩ chèo đứng ngoài cuộc và thờ ơ với xã hội đương thời?”

Các đơn vị đã đầu tư về vật chất và chuyên môn cho vở diễn

Tối 28/10, Lễ bế mạc Liên hoan Chèo toàn quốc 2022 đã được diễn ra tại Hà Nam với sự tham dự của các diễn viên thuộc các đoàn nghệ thuật đến từ nhiều tỉnh thành...

Phát biểu tại buổi lễ, ông Tạ Quang Đông - Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết, Liên hoan Chèo toàn quốc 2022 có nhiều vở chất lượng, có nội dung hấp dẫn, đặc biệt có nhiều vở sáng tạo, mới mẻ đến từ tác giả, đạo diễn, nghệ sĩ. Sự kết hợp tổng thể các yếu tố này mang lại cảm xúc thẩm mỹ đặc biệt cho khán giả, giúp họ cảm nhận được sự tinh tế của nghệ thuật Chèo. Đây là một loại hình sân khấu kịch hát mang đậm đà tính dân tộc với sự kế hợp nhuần nhuyễn của các yếu tố như hát, múa, nhạc, kịch mang tính nguyên hợp vô cùng độc đáo.

"Trải qua thời gian nghệ thuật Chèo đã được nâng lên một mức mang tính giá trị đời sống hiện thực và tư tưởng sâu sắc. Nghệ thuật Chèo đã đi sâu vào đời sống văn hóa, tinh thần và trở thành một trong những môn nghệ thuật truyền thống tiêu biểu đậm đà bản sắc dân tộc Việt Nam.

Liên hoan Chèo toàn quốc 2022 cũng là minh chứng cụ thể trong việc triển khai, thực hiện các quan điểm, nhiệm vụ Nghị quyết của Đảng về chấn hưng, phát triển văn hóa con người Việt Nam" -Ông Đông cho hay.

Theo ông Đông, Liên hoan lần này ghi nhận, biểu dương các đơn vị nghệ thuật với ý thức trách nhiệm cao đã có sự quan tâm thỏa đáng về vật chất và đầu tư về chuyên môn cho các vở diễn của mình; biểu dương các tác giả, đạo diễn, nghệ sĩ, diễn viên đã khắc phục mọi khó khăn sau đại dịch Covid-19 để đem đến Liên hoan những vở diễn có chất lượng nghệ thuật cao. Liên hoan là dịp để các cơ quan quản lý Nhà nước, các Hội nghề nghiệp chuyên ngành hoạch định những chiến lược phát triển sân khấu Việt Nam nói chung và nghệ thuật sân khấu Chèo nói riêng.

"Thông qua Liên hoan lần này, tôi đề nghị lãnh đạo các đơn vị nghệ thuật cần chú trọng hơn nữa, tập trung mọi điều kiện tốt nhất để xây dựng nên những vở diễn đạt chất lượng cao cả về nội dung và nghệ thuật đáp ứng sự trông đợi của bạn nghề và khán giả" - Thứ trưởng cho biết..

Tiếp đó, PGS.TS Trần Trí Trắc - Chủ tịch Hội đồng Nghệ thuật Liên hoan cũng cho hay, theo đánh giá của Hội đồng nghệ thuật, thông qua hơn 2 tuần thi tài, với 27 vở diễn của 16 đơn vị, Liên hoan đã nhận thấy dù cơ chế thị trường có khắc nghiệt đến mấy, thì những sáng tạo trên sân khấu Nhà Văn hóa tỉnh Hà Nam, vẫn mới mẻ, đa dạng, phong phú, hấp dẫn. Có thể khẳng định rằng 27 vở diễn của Liên hoan là 27 bài ca về chân, thiện, mỹ của làng Chèo.

Vẫn chưa tìm thấy nhiều tác phẩm có "tích hay, trò lạ"

Tuy nhiên, Chủ tịch Hội đồng Nghệ thuật cũng chỉ ra những hạn chế của Liên hoan như: "Trước hiết, về tác giả, tuy đã xuất hiện một số gương mặt mới nhưng đội ngũ biên kịch Chèo chưa đông, chưa mạnh (ở liên hoan này chỉ có 7 tác giả chính Chèo).

Do đó 14 ngày đêm đã qua, chúng tôi vẫn chưa tìm thấy nhiều tác phẩm có "tích hay, trò lạ", có hình thức mới mẻ, đột phá, mà phần lớn vẫn là tích cũ, trò cũ, diễn cũ, trang trí, phục trang cũ. Nhiều vở kết cấu lỏng lẻo, thiếu logic, lớp dài, lớp ngắn, lớp thừa, lớp thiếu…, hơn nữa, không ít vở chủ đề thiếu tính triết lý nhân sinh, thiếu mới mẻ và phù hợp đương thời".

Bên cạnh đó, ông Trí cũng chỉ ra rằng, với nhiều đạo diễn, tuy là có nghề, có kinh nghiệm nhưng không ít trong số họ lặp lại chính mình, làm cũ chính mình trong trang trí, trong ca, trong múa… Đặc biệt nhiều nhân vật phụ lấn át nhân vật chính, tính kịch át tính trữ tình hoặc trữ tình lấn át tính kịch, tạo cho vở mang phong cách "kịch cắm ca"…

Đối với nghệ sĩ biểu diễn, không ít diễn viên hát phô, hát chênh nhịp, hát sến, quên lời, nói ngọng, rơi đạo cụ trên sân khấu không biết xử lý ta sao, hoặc lúc mất tiếng, lúc micro vang ra những tiếng không cần thiết và quần áo thiếu chỉnh chu…

Hiện thực cơ chế thị trường định hướng XHCN, hội nhập quốc tế vẫn chưa vào Chèo và Chèo vẫn chưa thể hiện được xung đột trung tâm, nhân vật trung tâm, hành động trung tâm của thời đại "chuyển dịch giá trị" vào sáng tạo của nghệ sĩ. Nghệ sĩ phải chăng đã đứng ngoài cuộc và đang thờ ơ với cuộc sống "chuyển dịch giá trị đương thời".

Tại buổi lễ, BTC đã trao 1 giải xuất sắc, 6 Huy chương vàng, 6 Huy chương bạc, 4 Huy chương đồng cho các vở diễn xuất sắc. Trong đó, vở diễn xuất sắc được trao cho vở Đất liền và biển cả của Nhà hát Nghệ thuật Truyền thống tỉnh Thanh Hóa. 6 Huy chương vàng được trao cho các vở Linh từ Quốc mẫu của Nhà hát Chèo Hà Nội; Vở Vang bóng một thời (Dựa theo tiểu thuyết cùng tên của nhà văn Nguyễn Tuân) của Đoàn Chèo Hải Phòng; Vở Khóc giữa trời xanh của Trung tâm Văn hóa Nghệ thuật tỉnh Hà Nam; Vở Nguyễn Đình Nghị của Nhà hát Chèo Hưng Yên; Vở Mật chỉ giữa hoàng cung của Nhà hát Chèo Quân đội; Vở Thiên duyên huyền tích của Nhà hát Chèo Thái Bình.

Ngoài ra, BTC cũng trao giải thưởng cho thành phần sáng tạo gồm tác giả Nhà viết kịch, TS. Nguyễn Đăng Chương với vở Đất liền và biển cả của Nhà hát Nghệ thuật Truyền thống tỉnh Thanh Hóa; Đạo diễn, NSƯT Hoài Thu với vở Linh từ Quốc mẫu của Nhà hát Chèo Hà Nội; Nhạc sĩ Vũ Thiềng với vở Đất liền và biển cả của Nhà hát Nghệ thuật Truyền thống tỉnh Thanh Hóa; Biên đạo múa ThS. Hoài Anh với vở Vang bóng một thời của Đoàn Chèo Hải Phòng.