Nhạc sĩ Hữu Thạnh: Kẻ “gàn dở” trên con đường độc đạo tìm sự chân thật trong sáng tác

Con trai tay trống số một Đông Dương giấu cha học nhạc

Nhạc sĩ Huỳnh Hữu Thạnh lớn lên trong gia đình nghệ thuật danh tiếng lẫy lừng, có ông nội là soạn giả Tư Chơi, bà nội là nghệ sĩ Kim Thoa, cha là nhạc sĩ Huỳnh Thủ Hiếu (thường gọi là Huỳnh Hiếu hay Huỳnh Háo, tay trống số một Đông Dương).

Tiếp xúc với môi trường âm nhạc thông qua tượng đài nhạc sĩ Huỳnh Hiếu, cậu bé Hữu Thạnh nhanh chóng nhận ra mình cũng thực sự yêu thích tiếng đàn, tiếng trống… Thế nhưng, lạ thay, cha của ông không thích ông theo nghề mà chỉ thích con trai làm luật sư, bác sĩ…

Cũng như bao gia đình khác, nếp nhà của nhạc sĩ Huỳnh Hiếu rất khuôn phép, gia trưởng. Thế nên, nhạc sĩ Hữu Thạnh luôn tuân theo những lời giáo huấn của cha và ông nội.

Có một khoảng thời gian, cậu bé Hữu Thạnh mang bệnh phải nằm nhà tận 2 năm ròng rã. Buồn chán, cậu lôi đủ thứ sách để đọc. Đọc đến những quyển sách viết về khảo cổ, cậu lại cảm thấy yêu thích và mong muốn được đi du học ngành học đặc biệt.

Thế nhưng, tình yêu âm nhạc lại quá lớn, chiếm trọn trái tim biết thổn thức của cậu bé Hữu Thạnh. Vậy là, ông lén lút học và chơi nhạc tại trường trung học Chí Thiện (trong khuôn viên nhà thờ Chợ Quán).

Năm học lớp 6, chương trình hòa tấu của ban nhạc nhà trường do nhạc sĩ Nguyễn Văn Đa chỉ huy được đài truyền hình số 9 thu lại, rồi phát sóng.

Ông nghĩ không sao bởi ban đêm khi truyền hình chiếu, cha của ông đang làm việc nên không biết. Không dè đêm ấy cha ông bệnh nằm nhà. Thế là, sáng hôm sau, cha ông gọi ông đến nói chuyện.

Ông cứ ngỡ mình sẽ bị trách phạt nhưng không ngờ cha của ông chỉ nhẹ nhàng nhắc nhở. Cha ông muốn con trai hứa học văn hóa với thành tích thấp nhất cũng phải đạt được hạng 5 mới được học nhạc.

Ông nói vui, kể từ đó, bản thân không còn có tuổi thơ, vui chơi cũng diễn ra trên bàn học. Mỗi ngày, đi học về, ăn cơm, ngủ trưa, ôn bài, tối đến miệt mài tập đàn và học nhạc lý với người chú là nhạc sĩ Đức Lưu saxo.

Nhạc sĩ Hữu Thạnh nhớ: “Thời điểm ấy, ai muốn học để trở thành một nhạc sĩ không hề đơn giản. Ngoài học kiến thức, kỹ thuật…, người học phải rèn dũa đạo đức rất nghiêm khắc”.

Sau hai năm học nghề, với ít vốn liềng lận lưng. Ông mỗi đêm đi tập sự với ban nhạc của cha mình với tinh thần phấn chấn và cầu thị.

“Dù chỉ đang theo học, các bạn cũng phải ăn mặc thật đẹp, mặc vest đàng hoàng. 20h ban nhạc mới làm việc nhưng trước 18h phải ăn cơm sớm để chuẩn bị đi, 19h phải sắp xếp các nhạc bản của từng nhạc cụ đêm qua thảy dưới chân các bục nhạc lúc chơi.

Lau chùi từng con sò của bộ trống, lên dây đàn cho đúng cao độ và ghi nước uống theo yêu cầu của từng nhạc sĩ (mỗi đêm uống ba lần nước và đôi khi các nhạc sĩ uống khác loại nhau).

Tất cả đều phải làm với sự kỹ lưỡng, biết trên biết dưới. Người học phải thực tập 6 tháng, có nhóm nhạc mời làm thì mới chính thức trở thành nhạc sĩ. Thời của tôi, nhạc sĩ không nhiều lắm.

Tôi còn nhớ một chuyện vui liên quan đến việc cha dạy tôi tính kỹ lưỡng, bảo quản nhạc cụ. Cha thường bảo tôi lau trống.

Tôi lau đến từng con sò quanh thân trống. Thế nhưng, khi dùng tay quệt vào chiếc trống, cha tôi vẫn chưa thấy hài lòng nên cốc đầu tôi đau điếng.

Ngoài ra, tôi phải tập chơi bộ gõ như bongo, conga, maracass, tambourin để chơi trong những điệu nhạc phù hợp và để nắm vững nhịp nhàng, to nhỏ trong bài nhạc đó.

Bên cạnh đó, tôi còn lo viết partition (phân phổ nhạc cụ) cho ban nhạc chơi đôi khi tập, đôi khi chơi ngay không tập vì bài đã chơi từ lâu rồi nhưng không nhớ rõ, phải coi bài.

Có lần cha tôi dặn: “Bài của ba viết bút lông nét nhỏ, không viết bút bi”. Tôi đáp: “Dạ con nhớ”. Đêm đó sau khi chơi xong một bài mambo không trục trặc gì nhưng ba tôi hằm hằm gom các bài vừa chơi... liệng ra giữa sàn nhảy!

Tôi bước xuống lượm từng tờ từng tờ dưới chân khách mà không hiểu vì sao và ôm đàn lặng lẽ vào một bài slow với ánh đèn xanh mờ ảo. Sau ít phút, ba tôi đến nói nhỏ vào tai tôi: “Ba dặn con viết bài thế nào?”. Tôi ngớ ra ấp úng.

Cha tôi nói tiếp: “Có chút chuyện nhỏ không làm được thì làm được chuyện gì?”. Thì ra, tôi quên viết bút lông nét nhỏ và ba tôi thì mắt hơi yếu”, nhạc sĩ Hữu Thạnh thuật lại.

Nhờ khổ luyện, năm 15 tuổi, Huỳnh Hữu Thạnh trở thành nhạc sĩ trong sự ngưỡng mộ của bạn bè. Thế nhưng, những hà khắc của nghề chẳng mấy người hiểu được và biết đến.

Trừ những người chơi nhạc cụ như trống, piano, tất cả phải đứng 3 giờ đồng hồ trên sân khấu, không được nghỉ, không hút thuốc.... Sinh viên học nhạc viện ra vẫn phải đi tập sự để trở thành nhạc sĩ thực thụ.

Tuy nhiên, ở thời điểm đó, học nhạc chuyên nghiệp không bao giờ phải trả học phí.

Người muốn trở thành nhạc sĩ thường được một nhạc sĩ tên tuổi nhận làm “đệ tử” trong nhà. Để đền ơn thầy, trò sẽ giúp việc cho thầy hoặc cũng chẳng cần làm gì chỉ cần học giỏi.

Môi trường nhạc sĩ lúc này cũng rất thân thiện, quý nhau bằng cái tâm trong sáng, không có sự ganh đua, dè bỉu sau lưng. Lương nhạc sĩ biểu diễn tuy không bằng thu nhập của nhạc sĩ sáng tác nhưng cũng sống tốt.

Chân thật trong âm nhạc, tiếng đàn

Nhạc sĩ Huỳnh Hữu Thạnh quan niệm: “Âm nhạc là một thuật số pha trộn với tính chất dài ngắn, cắt thả, im lặng cộng với chút rung động của trái tim. Âm nhạc phải chính xác. Người ta nói âm nhạc phải phiêu, ngả ngớn. Không phải đâu, âm nhạc tuyệt đối chính xác mới hay.

Năm nay 61 tuổi, nhưng lớp trẻ có gì hay tôi vẫn học. Từ nhỏ, tôi đã được dạy một câu: “Hỏi một lần mang tiếng dốt một lần, không hỏi mang tiếng dốt suốt đời”.

Có lẽ, ông chịu sự ảnh hưởng từ cha và ông nội rất nhiều. Trong đó, sự hiếu thảo, lòng yêu nước, tính chân thật đã ngấm vào huyết quản, tâm hồn của ông.

Gia đình nhạc sĩ Hữu Thạnh luôn đề cao tính chân thật. Chân thật trong âm nhạc, sáng tác, tiếng đàn. Mọi thứ đều phải thật.

“Hồi nhỏ, tôi có học đánh trống nhưng cũng không nhiều người biết. Một dịp tình cờ, người đánh trống cho ban nhạc – nhạc sĩ Huỳnh Anh, tác giả bài Mưa rừng - bỏ nửa chừng.

Lúc này, một tay trống người Hoa ở Chợ Lớn giới thiệu con trai của ông (hiện nay là tay trống Chí Trung - thầy của nhiều người chơi trống ở quận 5, TP.HCM) đến chơi thế chỗ nhạc sĩ Huỳnh Anh. Người này chưa từng đi làm nhưng đánh lại quá hay.

Tôi thầm nể phục trong lòng. Cha của người này liền quay qua hỏi tôi học gì, tôi ngại ngùng nói dối học guitar.

Ông ấy nói: “Cậu con vua trống mà không biết đánh trống”. Tôi im lặng, trong lòng thầm nghĩ đánh như vậy làm sao tôi đánh lại. Thế là, tôi lật đật chuyển sang học guitar thật”, nhạc sĩ Hữu Thạnh kể. 

Bài hát Sương Khói (Tình lãng tử) do ông sáng tác được ca sĩ Chế Thanh trình bày đầu tiên vào 1992, cùng các ca sĩ nổi tiếng hát.

Trước thành công này, các đàn anh khuyến khích ông nên đi thêm vào con đường sáng tác, nhưng ông không tiếp tục mà lặng lẽ sáng tác và cất giữ nỗi vui buồn của mình trong lòng.

Nói về việc sáng tác, ông thành thật: “Với tôi, sáng tác giống như chơi ô chữ. Nếu mình giỏi thơ, đọc sách nhiều, nắm được vốn từ vựng phong phú và có được trái tim biết thổn thức thì viết bài hát rất dễ dàng.

Thế nhưng, bài hát đó không chân thật, không phải cảm xúc thật của nhạc sĩ, cảm xúc ấy chỉ để kiếm tiền. Tôi lại không nghĩ tới việc kiếm tiền bằng cách đó.

Đơn giản, tiếng đàn đánh ra phải phát xuất từ rung động của trái tim, chớ không phải bằng kỹ thuật. Sáng tác ca khúc cũng vậy”.

Có thể nói, nhạc sĩ Hữu Thạnh coi trọng sự chân thật đến mức nghiêm cẩn. Ví như, nhạc phẩm Sương khói được rất nhiều ca sĩ nổi tiếng thể hiện. Thế nhưng, nhắc đến đứa con tinh thần, ông lại thẹn thùng: “Bài bịa trăm phần trăm nên mắc cỡ lắm”.

Với ông, sáng tác phải dựa trên câu chuyện thật, tâm tình thật và rung động thật. Mà, cái gì thật từ bản ngã bao giờ cũng khó nhận được sự đồng điệu từ số đông.

Ngoài sáng tác, chơi nhạc, thời gian dài làm công tác biên tập và hòa âm ban nhạc cũng mang đến cho ông nhiều kỷ niệm đáng nhớ.

Ông nhớ: “Khi làm việc ở Vafaco, tôi thấy nhiều nhạc sĩ sáng tác trước 1975 vẫn còn ở lại nên mời những nhạc sĩ đó sáng tác những ca khúc mới với lời lẽ yêu quê hương đất nước cho phù hợp với thực tế đời sống bấy giờ.

Hòa âm thập niên 90 đã mở đầu cho kỹ thuật pha trộn nhạc cụ dân tộc và nhạc cụ điện tử”.

Từ đây, dòng “nhạc vàng” sống dậy, các nhạc sĩ này cũng có chi phí để trang trải cuộc sống khó khăn lúc đó. Một trong những nhạc sĩ làm cầu nối tuyệt vời cho tôi với các nhạc sĩ Bolero thời điểm đó là nhạc sĩ Dzoãn Bình.

Anh đã đến từng nhà nhạc sĩ cũ như Khánh Băng, Hàn Châu, Đài Phương Trang, Vinh Sử, Bắc Sơn... mời họ gặp gỡ bàn chuyện sáng tác trở lại”.

Nhạc sĩ Hữu Thạnh còn nhớ như in, trong ngôi nhà trên đường Phạm Ngũ Lão, nhạc sĩ Khánh Băng đã cười sảng khoái khi ông đến xin bài để làm chương trình.

Ông nhận những quyển ca khúc chép tay cẩn thận, rõ và đẹp của nhạc sĩ Khánh Băng gồm hàng trăm bài mới viết dù lúc đó mắt ông đã yếu.

Hiện nay, nhạc sĩ Hữu Thạnh vẫn làm việc tại studio của mình với công việc yêu thích là hòa âm - sáng tác. Ngoài ra, ông còn dạy guitar, hòa âm và sản xuất âm nhạc trên máy tính cho các nhạc sinh trẻ tại trường âm nhạc MPU và tại studio.

Thỉnh thoảng cùng chơi nhạc với bạn bè tại các club trong thành phố với thể loại Pop và Blues.

Đặc biệt, dạo gần đây, ông nghiên cứu và học hỏi các nghệ nhân chơi nhạc cụ dân tộc khắp miền đất nước với ước mơ giải mã những bí ẩn, quyến rũ trong văn hóa các dân tộc qua âm nhạc, đời sống hàng ngày của họ.