Nam Định: Độc đáo tục lệ “lấy lửa” cầu may đêm Giao thừa
Cứ mỗi dịp Giao thừa, người dân xã Yên Tiến ( huyện Ý Yên, Nam Định) lại về đình làng “lấy lửa Thánh”. Đây là hoạt động thường lệ của người dân nơi đây như một sự cầu chúc may mắn, sung túc cho năm mới.
“Lấy lửa” đêm giao thừa là một phong tục truyền thống có từ lâu đời của người dân làng nghề đồ thờ truyền thống thôn Đằng Chương, xã Yên Tiến, huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định.
Theo ông Phạm Văn Nghĩa (Bí thư chi bộ, thôn Đằng Chương, Yên Tiến, Ý Yên, Nam Định) cho biết: “Làng Trang hay còn gọi là thôn Đằng Chương gọi tắt theo tên cổ từ ngày thành lập làng từ thế kỷ thứ X thời kỳ nhà Đinh do cụ Nguyễn Bạc Tự người dân gọi là cụ Vương Tư Đồ, húy là Nguyễn Đinh Điền (một trong tứ trụ triều đình nhà Đinh) về đây khai dân lập ấp. Ngay từ đó, cứ đêm giao thừa mỗi năm cụ lại đốt lửa chia cho dân làng như mang sự may mắn, sung túc đủ đầy, ấm áp đến cho mỗi người dân. Tục lấy lửa như vậy được ra đời và lưu truyền đến ngày nay.”
Tục xin lửa của người dân làng không chỉ để cầu năm mới ấm no hạnh phúc, an khang thịnh vượng, người người gặp nhiều may mắn mà còn thể hiện lòng thành kính của người dân, nhớ đến Tổ tiên, nhớ đến công ơn của người có công lao khai mở đất nước bờ cõi.
Để chuẩn bị cho tục xin lửa đêm Giao thừa, ngay từ 21/10 âm lịch (đây là ngày Thần kị Thành hoàng làng), người dân làng Trang đã họp bàn chọn người Tế chủ - người mở cửa đình để xin lửa thần, lửa trong thời khắc Giao thừa. Người được dân làng chọn làm Tế chủ và dâng nhang tại đình phải là nam giới trên 60 tuổi, gia đình Tế chủ phải có đức, có tài, khỏe mạnh, hạnh phúc, trong năm làm ăn phát đạt, không vướng việc tang chế để thay mặt dân làng ra mở cửa đình.
Trước thời khắc chuyển giao năm mới, Tế chủ phải học các nghi lễ từ các bô lão trong làng, cùng các đội tế nam quan, nữ quan và dân làng có mặt cùng làm tế lễ, kính cáo với thánh và ông tổ nghề để xin lửa vào thời khắc Giao thừa. Đầy đủ lễ vật gồm mâm xôi, thủ lợn, rượu, hoa quả bày biện chu đáo.
Vào thời điểm chuẩn bị chuyển giao, tại mỗi gia đình đều chuẩn bị những cây đuốc cho nhà mình.
Cây đuốc được quấn vải, quấn dây thép rồi sau đó tẩm dầu hoả.
Ngay từ sớm nhiều người dân đã có mặt tại đình làng để thực hiện nghi lễ 'rước lửa'. Mỗi người đều cầm trên tay một cây đuốc tẩm dầu hỏa, chuẩn bị “chia lửa” từ cây đuốc chính được thắp trong trung tâm đình.
Bên cạnh việc rước lửa mang về nhà, việc múa lân rước quan lên đình cùng nhiều hoạt động tín ngưỡng, tâm linh khác được diễn ra tại đình làng Trang ngay khoảnh khắc chuyển giao từ năm cũ sang năm mới.
Thời khắc giao thừa điểm, cụ Tế chủ mở cửa đình, thắp hương lễ Thành hoàng làng, rồi lấy lửa từ bát hương đó bắt đầu chia lửa.
Ngọn lửa được chia từ Tế chủ tại sân đình tượng trưng cho sự may mắn, mang màu đỏ với sự ấm nóng đại diện cho sự nảy nở, sinh sôi của con người.
Ngọn lửa được đốt ngay giữa đình làng - nơi thờ ông Vương Tư Đồ, người đã khai thiên lập địa nơi đây.
Đình làng Trang là nơi quy tụ mọi người vào đêm giao thừa hàng năm, bà con, hàng xóm có dịp gặp mặt vừa là dịp quây quần, chia sẻ những điều đã làm được trong năm qua.
Những người đi rước lửa đều là thanh niên khỏe mạnh, tuấn tú, học hành giỏi giang bởi văn hóa “chọn người chọn tuổi” đẹp đầu năm mới trong tín ngưỡng nhiều thế hệ người Việt. Từ ngọn đuốc chính từ đình làng, đại diện làng sẽ chia lửa vào các ngọn đuốc, từng nhà liên tiếp truyền lại lửa cho nhau tạo nên khung cảnh rực sáng đêm đầu xuân năm mới.
Trong thời khắc giao hòa giữa trời và đất, ánh lửa thiêng bùng lên sáng rực cả một góc trời, mọi người chĩa đầu cây đuốc vào để lấy lửa, sau đó giơ cao ngọn đuốc rồi tỏa về khắp các ngõ, xóm.
Trên các nẻo đường, ai cũng cố gắng di chuyển thật nhanh để mong sao mình là người đầu tiên về nhà sớm bởi người dân trong làng quan niệm rằng, nếu là người về nhà đầu tiên thì cả năm đó, gia đình sẽ gặp nhiều may mắn và làm ăn phát đạt.
Lửa mang về nhà sẽ được dùng để thắp hương bàn thờ gia tiên, cúng trời đất và thổi vào bếp để mong cho năm mới làm ăn phát tài, phát lộc, mùa màng bội thu.
Ông Phạm Trọng Tuấn (người dân làng Trang) chia sẻ: “Với mỗi người dân làng, ngọn lửa luôn mang đến niềm vui, ấm nó, may mắn trong năm mới. Tục lệ lấy lửa luôn được mỗi người chúng tôi giữ gìn trân trọng như báu vật của làng, giúp con cháu nhớ về cội nguồn, hiểu thêm những nét đẹp truyền thống dân tộc”.