Mâm lễ cúng Giao thừa Tết Nhâm Dần 2022 cần chuẩn bị những gì?

Theo TS. Trần Hữu Sơn - Phó Chủ tịch thường trực Hội Văn nghệ Dân gian Việt Nam - cúng Giao thừa là nghi lễ thiêng liêng của người Việt Nam trước khi bắt đầu Tết Nguyên Đán. Một năm sẽ bắt đầu vào lúc Giao thừa và lại kết thúc vào lúc Giao thừa năm sau.

Người Việt thường làm hai mâm cỗ cúng Giao thừa ngoài trời và trong nhà. Thời điểm cúng được tiến hành vào giờ phút chuyển giao giữa năm cũ và năm mới – tức 0h ngày mùng 1 Tết.

Mâm cỗ cúng Giao thừa ngoài trời được đặt trước cửa nhà, còn mâm cỗ cúng Giao thừa trong nhà được đặt trên bàn thờ tổ tiên, ông bà. Do mục tiêu cúng lễ khác nhau nên về bố cục, 2 mâm cỗ này có sự khác biệt.

Mâm lễ cúng Giao thừa ngoài trời

Hết một năm, vị Hành khiển cũ đã cai quản hạ giới trong năm cũ sẽ bàn giao công việc cho vị Hành khiển mới đi xuống sẽ cai quản hạ giới trong năm mới. Mỗi năm có một vị, sau 12 năm thì các vị Hành khiển sẽ luân phiên trở lại.

Theo tục lệ cổ truyền, Giao thừa được tổ chức nhằm đón các Thiên binh (12 vị Hành khiển). Lúc đó, họ đi thị sát dưới hạ giới, rất vội không kịp vào tận bên trong nhà được, nên bàn cúng thường được đặt ở ngoài cửa chính mỗi nhà.

Dưới đây là tư vấn của PGS.TS Trịnh Sinh về việc chuẩn bị mâm cỗ cúng ngoài trời theo văn hóa dân gian:

1. Mâm ngũ quả

2. Hương (3 cây to)

3. Hoa

4. 2 cây đèn (hoặc nến)

5. Trầu cau

6. Muối gạo

7. Trà

8. Nước (hoặc rượu)

9. Quần áo, mũ nón thần linh

10. Gà trống luộc

11. Xôi

12. Bánh Chưng

Trong đó, gia chủ cần đặc biệt chú ý đến con gà trống luộc. Nên chọn gà trống mới bắt đầu tập gáy, chưa đạp mái, khỏe mạnh, mỏ vàng, mào cờ, chân gà màu vàng. Nếu không có điều kiện thì chuẩn bị đơn giản, chỉ cần thể hiện lòng thành đối với các bậc thần linh, ông bà gia tiên.

Tuy nhiên, cũng tùy theo từng vùng miền mà có các loại đồ cúng khác nhau:

-Miền Bắc: Mâm cỗ thường tính theo bát, đĩa gồm 4 bát, 4 đĩa, nếu cỗ lớn thì 6 bát, 6 đĩa hoặc 8 bát, 8 đĩa. Các bát này thường có móng giò hầm măng lưỡi lợn, bóng nấu thập cẩm, miến lòng gà, mọc. Đĩa thường là xôi, bánh chưng, thịt luộc, thịt đông, giò lụa, giò xào, nộm và dưa hành muối. Có nhà cũng cúng gà, gà thường là thịt gà trống thiến.

-Miền Trung: Trên mâm cúng của người miền Trung có bánh chưng, bánh tét, dưa món, chả lụa Huế, thịt đông, gà bóp rau răm, chả Huế, thịt heo luộc, bát ninh măng khô, miến Huế, cá chiên hay chả ram. Mâm cỗ người miền Trung có đầy đủ các món ăn.

-Miền Nam: Mâm cúng thường đơn giản hơn, chỉ có hương thắp, hoa, đèn, bánh mứt, trái cây, trà… Nhưng nếu là mâm mặn đầy đủ sẽ có thịt heo luộc, gà luộc, xôi, bánh chưng, chè…

Theo nhiều chuyên gia phong thủy, Hỷ thần ở hướng Đông Bắc, Tài thần ở hướng Nam nên có thể tùy theo hai hướng ấy mà đặt lễ vật cúng Giao thừa ngoài trời. Người đứng khấn phải quay mặt về hướng Đông Bắc hay chính Nam mà cúng chứ không phải đặt con gà, đĩa xôi về hướng đó. Quan trọng khi cúng Giao thừa phải thành tâm.

Mâm lễ cúng Giao thừa trong nhà

Cúng Giao thừa trong nhà nhằm cầu xin tổ tiên phù hộ độ trì cho gia đình gặp những điều tốt lành trong năm mới. Mâm lễ bao gồm các món ăn mặn ngày Tết được chế biến cẩn thận, trang nghiêm và sạch sẽ.

Mâm cỗ mặn bao gồm:

1. Bánh chưng

2. Giò

3. Chả

4. Xôi gấc (xôi các loại)

5. Thịt gà

6. Rượu (bia, thức uống khác)

Mâm cỗ ngọt bao gồm:

1. Bánh kẹo

2. Mứt tết

3. Hoa

4. Đèn (nến)

5. Hương

Khi cúng Giao thừa trong nhà, gia chủ và một số thành viên trong gia đình đứng trang nghiêm trước bàn thờ.

Trước khi khấn Tổ tiên để mời tiền nhân về ăn Tết cùng con cháu, các gia chủ khấn Thổ Công, tức là vị thần cai quản trong nhà (thường bàn thờ tổ tiên ở giữa, bàn thờ Thổ Công ở bên trái) để xin phép cho tổ tiên về ăn Tết.

Sau khi tiến hành xong nghi thức cúng Giao thừa, các thành viên trong gia đình sẽ tiến hành nghi lễ chúc Tết, hoặc đi lễ chùa cầu bình an, may mắn trong năm mới.

Mọi việc tiến hành đều mang tính lễ nghi, tránh có sự mê tín dị đoan. Quan trọng nhất vẫn là tấm lòng thành kính của các thành viên trong gia đình.

Minh Hoa (t/h)