Lo ngại xuất hiện các biến thể phụ có thể nguy hiểm hơn Delta

Biến chủng Delta là một trong các biến chủng của SARS-CoV-2 gây đại dịch Covid-19. Được phát hiện lần đầu tại Ấn Độ vào tháng 12/2020, Delta hiện vẫn là biến chủng trội toàn cầu và đáng lo ngại nhất. Theo dữ liệu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Delta hiện chiếm tới 99,5% mẫu giải trình tự gen và là biến chủng áp đảo tất cả các biến chủng khác ở hầu hết các nước trên thế giới.

WHO đã xếp Delta vào nhóm biến chủng "đáng lo ngại", nghĩa là biến chủng có thể dễ lây lan hơn, độc lực cao hơn hoặc dễ né miễn dịch hơn.

Đặc tính nổi bật của Delta là khả năng lây nhiễm cao hơn. Theo nghiên cứu của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Mỹ, Delta có khả năng lây lan cao gấp 2 lần so với các biến chủng trước đó của SARS-CoV-2. Các nghiên cứu cũng chỉ ra, nó có nguy cơ gây bệnh nặng ở người nhiễm bệnh cao hơn so với các chủng cũ. Biến thể này có thể gây ra các triệu chứng sớm hơn từ 2 đến 3 ngày, khiến hệ thống miễn dịch của cơ thể người có ít thời gian hình thành kháng thể hơn. 

Theo một số nghiên cứu, người nhiễm biến chủng Delta có tải lượng virus ở mũi cao gấp khoảng 1.200 lần so với ở người nhiễm biến chủng cũ. Thậm chí, tải lượng virus ở người mắc Covid-19 đã tiêm chủng cũng tương đương người chưa tiêm chủng và đều có thể lây lan virus cho người khác.

Với việc Delta áp đảo toàn cầu, nhiều chuyên gia tin rằng tất cả các biến chủng SARS-CoV-2 trong tương lai đều là biến thể phụ của Delta và một trong những biến thể phụ của Delta đang gây lo ngại hiện nay là AY.4.2 hay Delta Plus. Biến thể này đã xuất hiện ở khoảng 40 quốc gia nhưng tập trung chủ yếu ở Anh.

WHO cho biết đã ghi nhận sự gia tăng số ca nhiễm biến thể AY.4.2 từ tháng 7/2021. Khoảng 93% các ca nhiễm biến thể này được ghi nhận tại Anh. Tính từ ngày 3/10, số ca nhiễm biến thể này chiếm gần 6% tổng số ca nhiễm biến thể Delta tại Anh.

AY.4.2 có thêm 2 đột biến bổ sung giúp virus sử dụng để xâm nhập vào tế bào. Các nhà khoa học vẫn đang nghiên cứu xem những đột biến này có nhiệm vụ gì. Một phân tích sơ bộ cho thấy biến thể này không làm giảm đáng kể hiệu quả của vắc-xin so với Delta, nhưng có một số bằng chứng cho thấy nó có thể dễ lây lan hơn. 

Theo Viện Di truyền tại Đại học London (College London), biến thể phụ AY.4.2 có khả năng lây lan cao hơn 10% đến 15% so với biến chủng Delta và lây truyền dễ dàng hơn so với Ebola, SARS, MERS và bệnh cúm Tây Ban Nha năm 1918.

Cơ quan y tế Anh đã xếp biến thể phụ này của Delta vào nhóm "biến thể cần điều tra" nhưng cho rằng chưa có bằng chứng để khẳng định nó dễ lây lan hơn hoặc có độc lực cao hơn.

Trong khi đó, Bộ trưởng Y tế Indonesia Budi Sadikin ngày 15/11 cho biết, biến thể AY.23 mới có nguồn gốc tại nước này có những điểm tương đồng với AY.4.2. AY.23 được cho là nguyên nhân khiến số ca Covid-19 gia tăng ở 8 thành phố của Indonesia. Tuy vậy, ông Sadikin nhận định, AY.23 sẽ không gây ra một đợt bùng phát nghiêm trọng tương tự như hồi tháng 7.

Trong một diễn biến liên quan, hai biến thể nhánh Delta, được gọi là AY.25 và AY.27, lần đầu tiên được phát hiện ở Canada vào mùa xuân. Các trường hợp mới đã xuất hiện ở mọi tỉnh ngoại trừ đảo Prince Edward.

AY.25 đang trở thành chủng SARS-CoV-2 lưu hành phổ biến ở Saskatchewan. Tại Ontario, AY.25 chiếm 31% trong số 1.670 trường hợp được giải trình tự trong 4 tuần gần đây.

Các dòng phụ, phát triển từ biến thể Delta, dường như có một chút lợi thế sinh tồn. Chúng đang phát triển và lan truyền nhanh hơn 5%. Tỉ lệ này thấp hơn khi so sánh Delta với Alpha (lây nhanh hơn 40-60%).

Theo ông Art Poon, Phó Giáo sư về tiến hóa virus tại Đại học Western, có thể coi SARS-CoV-2 như một cây cổ thụ luôn không ngừng phát triển nhánh mới. Thân cây như chủng virus xuất hiện ở Vũ Hán (Trung Quốc). Những biến thể như Delta và Alpha, giống như những cành cây nặng nề bởi chúng khác biệt đáng kể so với chủng ban đầu, làm tăng tốc độ lây lan của virus hoặc gây ra bệnh nặng hơn. Các dòng phụ giống các nhánh cây.

“Chúng ta cần thảo luận về các bộ phận cụ thể của cây, đặc biệt khi các cành nhánh của cây mang những đột biến ảnh hưởng tới sức khỏe cộng đồng”, ông Poon nhận định.

Hiện chưa rõ điều gì làm cho các nhánh mới dễ lây truyền hơn một chút. AY.27 có những thay đổi trong protein gai mà virus sử dụng để xâm nhập vào tế bào của con người. Đột biến tương tự cũng xuất hiện trong AY.4.2.

Hiện, các chuyên gia virus đang tiếp tục theo dõi chặt chẽ sự biến đổi của Delta để phát hiện bất cứ đột biến đáng lo ngại nào có thể làm tăng khả năng lây lan hay độc lực của virus.

Dù vắc-xin phòng Covid-19 hiện thời vẫn có hiệu quả làm giảm nguy cơ bệnh nặng và tử vong nhưng không ngăn chặn hoàn toàn nguy cơ lây nhiễm. Theo Tiến sĩ chuyên về vắc-xin Gregory Poland, để đánh bại SARS-CoV-2, thế giới có thể cần một thế hệ vắc-xin mới để ngăn chặn lây nhiễm.

Minh Hoa (t/h theo Dân Trí, VietNamNet)