Lo ngại thời gian giải ngân 72.000 tỷ đồng cho dự án cao tốc Bắc - Nam

Chiều 6/1, Quốc hội thảo luận ở tổ về Chủ trương đầu tư Dự án xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021 - 2025.

Theo nội dung trình Quốc hội tại phiên họp ngày 4/1, Chính phủ đề xuất đầu tư thêm 729 km đường bộ cao tốc Bắc Nam giai đoạn 2021-2025 với tổng mức khoảng 146.990 tỷ đồng. Bình quân suất đầu tư hơn 175 tỷ đồng/km, chưa gồm chi phí giải phóng mặt bằng.

Tuy nhiên, báo cáo gửi Quốc hội, Kiểm toán Nhà nước tính toán tổng mức đầu tư 12 dự án cao tốc là 130.604 tỷ đồng, giảm 16.330 tỷ đồng tổng vốn đầu tư so với dự kiến của Chính phủ, với suất đầu tư bình quân 152,9 tỷ đồng/km.

Tại báo cáo gửi Quốc hội việc tiếp thu, giải trình Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế về nội dung trên, Bộ GTVT cho biết, tổng mức đầu tư 12 dự án cao tốc theo báo cáo tiền khả thi được tính toán dựa trên dữ liệu chi phí của các dự án tương tự về cấp công trình, quy mô, dự án đã thực hiện như cao tốc trên tuyến Bắc Nam phía Đông đang triển khai.

Ngoài ra, Bộ GTVT cũng đánh giá để điều chỉnh mặt bằng giá thị trường theo địa điểm xây dựng, bổ sung chi phí khác của dự án, đặc biệt là yếu tố biến động giá của một số vật liệu chủ yếu như vật liệu đắp, thép, xăng dầu,…

Thảo luận nội dung này tại tổ, ĐBQH Nguyễn Trường Giang (đoàn Đắk Nông) cho hay, nguồn vốn dự án hơn 146.000 tỷ đồng thì trong đó có 72.000 tỷ lấy từ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế.  

Trong khi đó, Chương trình phục hồi kinh tế chủ yếu tập trung vào hai năm 2022 - 2023, mà quy mô 12 dự án thành phần đều thuộc dự án quan trọng quốc gia, tức là tổng vốn mỗi dự án hơn 10.000 tỷ đồng, thông thường thủ tục mất từ 2 - 3 năm.

“Như thế, ít nhất đến cuối năm 2023 mới khởi công được, sau đó thi công khoảng 2 năm, tức là vượt qua cả năm 2025. Như thế thì không đạt mục tiêu dòng vốn của Chương trình phục hồi”, ông Giang nói.

Về giải pháp, ông Giang đề nghị có thể tính đến việc phân cấp để giảm thời gian lo thủ tục. “Đề nghị trao thẩm quyền quyết định đầu tư dự án thành phần trên 1.000 tỷ đồng cho Bộ GTVT quyết định, chỉ như thế thôi cũng đã bớt được 3 tháng làm thủ tục. Tất nhiên, vẫn phải giám sát để đảm bảo tính hiệu quả của dự án, tránh thất thoát, tiêu cực”, ông nói.

Nhất trí với ĐBQH Nguyễn Trường Giang, đại biểu Vũ Xuân Hùng (đoàn Thanh Hoá) cho rằng, khó có thể giải ngân được 72.000 tỷ đồng từ Chương trình phục hồi kinh tế, nếu năm 2024 dự án mới có thể khởi công.

Ông cũng lưu ý rằng, các dự án xây dựng đường cao tốc có tác động rất lớn đến cuộc sống của người dân nhưng dường như chưa được quan tâm đúng mức.

Theo ông Hùng, về việc thu hồi vốn đầu tư, Chính phủ dự kiến sẽ thực hiện nhượng quyền thu phí các dự án thành phần của dự án. Tuy nhiên, cơ chế nhượng quyền thu phí, tổ chức thu phí các dự án đường cao tốc do Nhà nước đầu tư đến nay vẫn chưa được ban hành theo yêu cầu tại các nghị quyết của Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

“Các quy định và công tác tổ chức thực hiện về thu phí tự động không dừng của các dự án giao thông đầu tư giai đoạn trước cũng còn nhiều hạn chế, bất cập chưa được khắc phục”, đại biểu Vũ Xuân Hùng nói và đề nghị Chính phủ khẩn trương rà soát, hoàn thiện quy định pháp luật, khắc phục những tồn tại hạn chế về nội dung này để bảo đảm thực hiện thành công việc nhượng quyền thu phí của dự án.

Cùng quan điểm, đại biểu Nguyễn Danh Tú (đoàn Kiên Giang) cho rằng, tiến độ Chương trình chỉ hai năm 2022-2023 mà đến 2024 dự án mới khởi công thì có độ vênh về thời gian thực hiện.

Cùng thảo luận tại tổ, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết, việc nhượng quyền thu phí các đoạn cao tốc được đầu tư bằng ngân sách Nhà nước đã được thực hiện trong giai đoạn 2017-2020, tuy nhiên đúng là chưa có hướng dẫn cụ thể.

Ông Tùng cũng đánh giá, sơ bộ tổng mức đầu tư 12 dự án thành phần đầu tư theo tờ trình của Chính phủ với quy mô phân kỳ (4 làn xe) 729 km là khoảng 146.990 tỷ đồng; bình quân 175,4 tỷ đồng/km (không tính chi phí giải phóng mặt bằng). Nhưng Kiểm toán Nhà nước tính lại thì tổng mức đầu tư là 130.604 tỷ đồng, giảm 16.330 tỷ đồng so với mức Chính phủ trình, bình quân 152,9 tỷ đồng/km (không bao gồm giải phóng mặt bằng).

“Chính phủ cũng phải có giải trình thuyết phục về vấn đề này, tất nhiên ở bước tiền khả thi thì suất đầu tư mang tính khái toán thôi, nhưng vẫn phải phù hợp”, ông Tùng nhấn mạnh.

Còn đại biểu Cao Thị Xuân nhận định, số hộ dân phải di dời để xây dựng đường cao tốc rải ở 13 tỉnh là khá lớn. “Phải có chế tài trách nhiệm rất rõ, rất cụ thể đối với các địa phương trong vùng dự án, không để người dân bị di dời gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống”, bà Xuân nói.