Graham Potter: Phù thủy bóng đá và bậc thầy học thuật vị nhân sinh

Brighton là chú ngựa ô, là chuyên gia tiêu diệt gã khổng lồ của Ngoại hạng Anh, khi từng đánh bại Man City, MU, Tottenham, chia điểm với Chelsea và Arsenal. Điều đáng nói, đội bóng này giành điểm không phải bằng thứ bóng đá đổ bê-tông phòng ngự xấu xí và phản cảm thường thấy ở những đội bóng cửa dưới. Đội bóng này trình diễn thứ bóng đá đặc biệt hấp dẫn, khiến bất cứ ai chứng kiến cũng phải há hốc vì độ tinh kỳ và biến hóa.

Điều đáng nói, Brighton không phải là hiện tượng một mùa chợt đến rồi chợt đi. Dẫu cho phải tranh đua tại đấu trường cạnh tranh khốc liệt nhất thế giới và hàng năm đều bị ông lớn hút máu nhân tài, Những chú mòng biển, biệt danh của đội bóng này, vẫn chao liệng ngạo nghễ trên bầu trời xứ sở mù sương. Thành công như vậy chỉ có thể dùng từ phép màu để miêu tả, và phép màu ấy chỉ có thể đến từ tài nghệ thầy phù thủy Graham “không Harry” Potter, HLV của đội bóng.

Vị chiến lược gia người Anh này ký hợp đồng với Brighton vào năm 2019 với bản hợp đồng có thời hạn 4 năm, sau thời gian dẫn dắt Ostersund của Thụy Điển và Swansea City. Tại American Express Community Stadium, ông nhanh chóng đưa lý thuyết bản thân vào thực tiễn hệ thống chiến thuật và có tác dụng ngay tức thì.

Mặc dù chịu một số bỉ bôi vì sự ngây thơ về phong cách chơi bóng, vị chiến lược gia sinh năm 1975 này chưa bao giờ từ bỏ và kiên trì theo đuổi triết lý. Kết quả là mùa trước, Potter đưa Brighton đạt thành tích tốt nhất lịch sử đội bóng, khi kết thúc ở vị trí thứ 9 với 51 điểm tại Ngoại hạng Anh.

Chưa dừng lại, cho dù mất trụ cột hàng năm, năm nay đến lượt Marc Cucurella với mức phí chuyển nhượng kỷ lục, Brighton thậm chí khởi đầu mùa giải mới còn ấn tượng hơn. Hiện trên bảng xếp hạng Premier League sau 6 vòng đấu, Những chú mòng biển bay cao ở vị trí thứ tư với 13 điểm, chỉ kém đội đầu bảng Arsenal 2 điểm, xếp trên cả Man United, Chelsea hay Liverpool.

Triển khai bóng (Build-ups) là yếu tố quan trọng bậc nhất đối với các đội bóng theo đuổi mục đích kiểm soát bóng. Cách tổ chức đội hình, khả năng xử lý bóng từ phía sau sẽ cho cái nhìn tổng quan về trình độ của đội bóng đó. Và ở khía cạnh này, Brighton dưới sự dẫn dắt của Graham Potter cực kỳ xuất sắc. Bằng chứng là mùa trước Brighton xếp thứ 4 về thời lượng kiểm soát bóng ở Premier League. Nhấn mạnh thêm, đội bóng mạnh cầm nhiều bóng là điều dễ hiểu, đội bóng trung bình như Những chú mòng biển lại cầm bóng hơn cả Arsenal hay MU mới là điều thậm khó.

Bởi vậy, có thể xác định Potter là nhà cầm quân đi theo trường phái Định hướng vị trí (juego de posicion hay positional play). Tuy nhiên, với một lực lượng khiêm tốn, ông cho thấy khả năng thích nghi tuyệt hảo. Chiến thuật vị chiến lược gia này áp dụng tại Brighton dựa trên một số nguyên tắc cốt lõi của chiến thuật Định hướng vị trí nhưng không cứng nhắc, thay vào đó, để trí thông minh và sự ăn ý, tính đồng bộ của các cầu thủ xác định hình dáng lối chơi. “Bóng đá thuộc về những cầu thủ trên sân, không phải là HLV. Chúng tôi chỉ đứng bên đường biên”, vị tân HLV Chelsea từng nói.

Định hướng vị trí không có nghĩa bắt buộc tình huống nào thì áp dụng công thức nào. Đỉnh cao nhất của chiến thuật luôn là tùy cơ ứng biến, miễn sao đưa bóng đến đúng vị trí để tạo ra ưu thế, từ đó thao túng không gian, kiểm soát thế trận. Và Potter, dù chỉ dẫn dắt một Brighton khiêm tốn, vẫn biến đội bóng này trở thành đại diện tiêu biểu của lối chơi Định hướng vị trí, bên cạnh Man City hùng mạnh của Pep Guardiola tài ba.

Và tương tự Guardiola, Potter là mẫu người cầu toàn, ông bị ám ảnh và tỉ mỉ đến từng chi tiết. Vị chiến lược gia 47 tuổi này phân tích đến từng chuyển động cơ thể của các cầu thủ, nhờ vậy ông đã biến những cầu thủ có khả năng đọc trận đấu kém như Tariq Lamptey trở thành chuyên gia phân tích tình huống trên sân. Như một phép màu, ông đã trao cho các học trò công cụ để cải thiện khả năng ra quyết định, giúp họ trở nên khôn ngoan và gắn kết hơn.

Tuy nhiên, Potter không chỉ đưa ra chỉ dẫn cho các học trò và trông đợi họ đưa ra phương án giải quyết hợp lý. Vị chiến lược gia này luôn mang đến những ý tưởng mới. Trong thời gian dẫn dắt Swansea, ông đã sử dụng 10 đội hình khác nhau cho Thiên nga đen, và đội bóng này dẫn đầu Championship về số đường chuyền trung bình trong 90 phút.

Tại Brighton, Potter thường sử dụng linh hoạt hai đội hình 3-4-3 và 3-5-2, với các cầu thủ chạy cánh (Biên thủ hay Wing-back) đóng vai trò quan trọng trong tấn công lẫn phòng ngự. Những chú mòng biển sẽ co về với sơ đồ 5-2-3 khi không có bóng, với các biên thủ lùi về sát bộ ba trung vệ để đảm bảo cấu trúc ổn định cho tuyến phòng ngự cuối cùng.

Trên mặt trận tấn công, Brighton sử dụng lối chơi trực diện. HLV Potter luôn cố tìm ra phương án để giảm tối đa thời gian xử lý và suy nghĩ cho các học trò. Cách phối hợp tấn công quen thuộc là các cầu thủ chạy cánh dâng cao, thực hiện chồng biên rồi tạo ra cơ hội ghi bàn bằng các pha căng ngang. Ngoài ra, vị chiến lược gia này là một tín đồ của gegenpressing, đó là lý do tại sao ông tin dùng Danny Welbeck và cầu thủ này hồi sinh mạnh mẽ tại Brighton.

Graham Potter trải qua sự nghiệp cầu thủ làng nhàng, dao động từ Division Two đến League Two, những giải đấu hạng thấp trong hệ thống bóng đá Anh và năm 30 tuổi, suýt chút nữa ông đã bỏ bóng đá vì không hề có tương lai phát triển.

Thật may, ông chỉ bỏ sự nghiệp quần đùi áo số để chuyển sang công việc huấn luyện viên. Tất nhiên, với sơ yếu lý lịch nhạt nhòa, xuất phát điểm của Graham Potter trên băng ghế chỉ đạo còn ở cách vạch xuất phát cả chặng đường dài. Đó là dẫn dắt Leeds Carnegie, một đội bóng dạng bán chuyên nghiệp tại Anh.

Đội bóng chuyên nghiệp đầu tiên nhà cầm quân sinh năm 1975 này dẫn dắt là Ostersund, đội bóng lúc đó đang ngụp lặn ở giải hạng tư Thụy Điển. Sau 6 năm, ông đưa đội bóng này đến Europa League và từng đánh bại Arsenal ngay trên sân Emirates. Chính thành công ở Ostersund là bệ phóng để “thầy phù thủy” này trở lại Anh dẫn dắt Swansea rồi Brighton, và bây giờ là Chelsea.

Ngoài phép màu bên đường biên, Potter còn học rất giỏi. Mẹ ông muốn ông có những tấm bằng danh giá để hậu thuẫn cho sự nghiệp bóng đá vốn bấp bênh tương lai. Và do đó, ông tốt nghiệp Open University, tất nhiên không phải Đại học Mở ở Việt Nam, mà là Milton Keynes, với tấm bằng của ngành khoa học xã hội. Được biết thêm, vị tân HLV Chelsea rất thích đọc sách, đặc biệt là sánh chính trị. Ông cũng là cực giỏi toán học và rất thích nghiên cựu Nghệ thuật, Khoa học, tiếng Tây Ban Nha và địa lý.

Tiến xa hơn, Potter đã lấy bằng Thạc sĩ về lãnh đạo và trí tuệ cảm xúc tại Đại học Leeds Metropolitan. Đó là bằng chứng cho thấy ông là bậc thầy quản lý con người. Chính ông cũng chia sẻ tấm bằng này giúp ông trở thành nhà quản lý tốt hơn và không hoảng sợ khi đối mặt áp lực.

Cuối cùng, Graham Potter là con người giành tính nhân văn, nhân bản. Giống như Shark Hưng, ông phản đối việc ngủ nhiều, nhưng cách ông phản đối đầy vị nhân sinh. Chuyện là vào năm 2021, Brightonphats động chiến dịch thiện nguyện hỗ trợ người vô gia cư với tên gọi Rough Sleeping. Tự nguyện tham gia chiến dịch này, HLV Potter đã qua đêm tại một nhà thờ để hỗ trợ những người có hoàn cảnh không may.

Sau khi tham gia sự kiện, ông chia sẻ: “Chúng ta thật dễ dàng để ngủ nướng tại nhà, nhưng chiến dịch vừa qua cho tôi cái nhìn sâu sắc về những thách thức mà những người vô gia cư phải đối mặt hàng ngày và hàng đêm. Chỉ trải qua một đêm ngoài đường, tôi không thể tưởng tượng được những người lang thang cơ nhờ đau khổ như thế nào khi không biết tương lai sẽ ra sao hoặc bữa ăn tiếp sẽ như thế nào”.