Đưa S-400 đến Saudi Arabia: Tổng thống Putin tìm "mảnh ghép" cuối cùng để chinh phục Trung Đông?

Nga được biết đến là quốc gia đối tác của Iran, ủng hộ Tổng thống Bashar Assad ở Syria và chỉ trích cuộc chiến ủy nhiệm của Saudi Arabia ở Yemen.

Chính vì điều này, giới quan sát đã coi chuyến thăm của Tổng thống Vladimir Putin tới Riyadh có vẻ là một hành động cân bằng rủi ro. Tuy nhiên, một số quan điểm lại cho rằng đó là một động thái thực tế bắt nguồn từ lợi ích chung.

Tầm cao mới

RT đưa tin, Tổng thống Putin sẽ có chuyến đi đến Saudi Arabia hôm 14/10, đánh dấu chuyến thăm thứ hai của ông tới đất nước này sau chuyến đi năm 2007.

Chỉ vài ngày trước đó, Riyadh đã phớt lờ đề xuất của ông về mua các hệ thống phòng không của Nga - và thậm chí gần đây - đã chấp thuận cho Mỹ triển khai khoảng 3.000 binh sĩ trên lãnh thổ của mình, bao gồm cả phi đội chiến đấu và nhân viên phòng không.

Các dấu hiệu trên rõ ràng cho thấy Riyadh vẫn vững vàng trong quỹ đạo ảnh hưởng của Washington, ít nhất là khi nói đến an ninh và quốc phòng. Nhưng quan hệ Moscow với Riyadh hiện tại cũng không còn ảm đạm như trước, thậm chí có thể nói là có bước phát triển vượt bậc so với quá khứ.

Người ta đã chứng kiến hình ảnh ông Putin trò chuyện thân mật với Thái tử Saudi Mohammed bin Salman tại các cuộc họp quốc tế và với chính nhà vua Saudi.

Sự thân mật đó cũng được lặp lại trong quan hệ kinh tế hai nước. Kim ngạch thương mại – mặc dù còn tương đối thấp - đang tăng nhanh (tăng 15% trong năm 2018 và 38% cho đến nay vào năm 2019).

Trong chuyến đi này, Tổng thống Putin và lãnh đạo Saudi sẽ thảo luận về kế hoạch hợp tác dầu mỏ trị giá 1 tỷ USD và các thỏa thuận đầu tư tiếp theo trong nhiều lĩnh vực.

Đột phá S-400

Bất chấp việc Moscow là đồng minh của Iran – quốc gia được coi là đối thủ số một ở khu vực - đồng thời ở phía đối lập trong cuộc chiến ở Syria, Saudi Arabia lại có mối quan hệ ngày càng tốt hơn Nga với so với hai thập kỷ trước.

Dấu ấn của Nga ở Trung Đông đang tăng lên rõ rệt và Saudi đang nắm bắt cơ hội để liên kết với một trong những thế lực mới nổi.

"Điều thay đổi nhiều nhất trong vài năm qua là ảnh hưởng của Nga ở Trung Đông. Nó đã tăng lên rất nhiều và một loạt đồng minh truyền thống của Mỹ đang thêu dệt quan hệ với Nga và chấp nhận Nga là một thế lực khu vực", Ammar Waqqaf, người sáng lập Gnosos, một tổ chức phân tích về Syria và Trung Đông.

Cho đến nay, không ai ngờ rằng ảnh hưởng của Nga ở Trung Đông lại có sự phát triển kinh ngạc đến như vậy. Ngoài hợp tác dầu khí, "rất nhiều quốc gia Trung Đông đang xem xét việc mua vũ khí của Nga", Waqqaf nói.

Tuy nhiên, vẫn còn quá sớm để nói về sự nghiêm túc của Saudi Arabia trong việc mua hệ thống phòng không gây tranh cãi S-400.

"Mối quan hệ của Riyadh với Mỹ và Quốc hội nước này đã trở nên rất tồi tệ sau vụ nhà báo Jamal Khashoggi bị sát hại”, nhà báo Trung Đông Ali Rizk nêu quan điểm. "Tôi không nghĩ Saudi muốn làm cho nó trầm trọng hơn bằng cách qua mặt Mỹ để mua vũ khí Nga".

Grigory Lukyanov, chuyên gia tại Trường Kinh tế Cao cấp có trụ sở tại Moscow cho biết, việc mua các hệ thống phòng không của Nga sẽ yêu cầu thay thế toàn bộ tổ hợp phòng không hiện tại do Mỹ sản xuất.

"Điều đó không chỉ rất tốn kém, mà còn là một quyết định địa chính trị rất triệt để, mà tôi không nghĩ rằng Saudi có thể sẵn sàng đưa ra ở thời điểm hiện tại" - bất chấp các hệ thống Mỹ đang cho thấy đầy rẫy yếu điểm.

“Hệ thống phòng thủ mà Mỹ tạo ra còn nhiều hạn chế. Quan trọng hơn nữa, đó là hệ thống không nằm dưới sự kiểm soát trực tiếp của Saudi mà dưới bàn tay người Mỹ”, chuyên gia Lukyanov lưu ý.

Bạn bè hay “người hòa giải”?

Giới phân tích đều đồng ý rằng, Nga – với tư cách là quốc gia bạn bè với cả Trung Đông - đang ở một vị trí hoàn hảo để làm trung gian cho tình huống cận kề xung đột giữa Iran và Saudi Arabia.

Nhưng Tổng thống Putin có vẻ như không thích can thiệp vào vấn đề nội bộ của khu vực, nơi chúng không trực tiếp ảnh hưởng đến Nga và các cơ hội của nước này.

"Vì chúng tôi duy trì mối quan hệ rất thân thiện với tất cả các quốc gia trong khu vực, bao gồm cả Iran và các quốc gia Ả Rập như Saudi và UAE, chúng tôi có thể giúp chuyển tiếp một số thông điệp giữa các bên, để họ có thể hiểu về lập trường của nhau. Tôi biết các nhà lãnh đạo tại đây. Tôi hoàn toàn chắc chắn rằng họ không cần bất kỳ lời khuyên hay sự hòa giải nào ", ông nói trong cuộc phỏng vấn hôm 13/10.

Điều Nga sẵn sàng làm là "trình bày một số ý tưởng từ quan điểm của một người bạn", Tổng thống Putin nhấn mạnh.

Lợi ích trên hết

Saudi Arabia khi làm việc với các cường quốc bên ngoài Trung Đông thường rất khéo léo trong việc tách biệt rõ ràng giữa quan hệ đối tác và đồng minh, đồng thời giữ mọi thỏa thuận theo cách chuyên nghiệp. Ở phía ngược lại, Tổng thống Putin cũng thể hiện cách tiếp cận tương tự.

Mục tiêu chính của Moscow là tìm kiếm bạn bè để xây dựng mối quan hệ đối tác cùng có lợi, chứ không phải thiết lập đồng minh để cùng nhau chống lại đối thủ nào đó.

Trong khi tình hình địa chính trị đang tạo thêm thuận lợi cho mối quan hệ của hai quốc gia, thì có những đấu hiệu cho thấy ảnh hưởng của Washington trong khu vực có thể bắt đầu suy yếu dần.

"Mỹ không còn là cường quốc như trước đây ở Trung Đông", nhà báo Rizk lưu ý. Cho rằng, "sẽ là khôn ngoan khi Thái tử Mohammed Bin Salman không bỏ tất cả trứng vào một giỏ của Mỹ”.

Vì vậy, trong khi thỏa thuận về giá dầu và đầu tư đã gần như chắc chắn, sẽ không loại trừ có một động thái hướng tới mối quan hệ đối tác sâu sắc hơn giữa Nga và Saudi trong chuyến thăm lần này của ông Putin – mặc dù chiếu theo các tiêu chuẩn ngoại giao của phương Tây, sự khác nhau giữa Riyadh và Moscow khiến điều đó dường như là không thể .