Dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam không mang yếu tố thương mại

Sáng 3/6, Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Tờ trình về dự thảo Nghị quyết về thí điểm mô hình tổ chức hoạt động lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam.

Bộ trưởng Tô Lâm khẳng định, dự thảo Nghị quyết đảm bảo sự phù hợp với các điều ước quốc tế có liên quan mà Việt Nam là thành viên.

Các công ước nêu trên không cấm hoàn toàn hình thức lao động phạm nhân trên cơ sở bản án hình sự mà chỉ đặt ra các điều kiện để tránh lạm dụng phạm nhân như một hình thức cưỡng ép lao động hoặc như hình phạt/biện pháp đối xử riêng đối với một số nhóm phạm nhân nhất định.

Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) đã ghi nhận một số hình thức lao động phạm nhân có liên kết với các tổ chức, doanh nghiệp tư nhân như phạm nhân tham gia làm việc như một phần của chương trình dạy nghề; làm việc cho cơ sở tư nhân ngoài trại giam như là một phần của chương trình tái hòa nhập cộng đồng; làm việc cho các cơ sở tư nhân ngoài trại giam vào ban ngày và trở về trại giam vào ban đêm.

Theo Bộ trưởng, thực hiện thí điểm mô hình tổ chức lao động, hướng nghiệp, dạy nghề ngoài trại giam không vi phạm các Công ước quốc tế về lao động cưỡng bức, thể hiện qua 3 yếu tố.

Đó là phạm nhân tự nguyện tham gia lao động, học nghề ngoài trại giam (thông qua hình thức có đơn tự nguyện được tham gia lao động, học nghề); phạm nhân được trả tiền công lao động; trại giam là đơn vị trực tiếp quản lý, giám sát và tổ chức lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân.

Công tác đảm bảo an ninh, an toàn, quản lý giam giữ, thực hiện chế độ, chính sách cho phạm nhân, chế độ lao động, học nghề và sử dụng kết quả lao động, học nghề của phạm nhân phải đảm bảo phòng ngừa tình trạng lao động cưỡng bức khi đưa phạm nhân lao động, hướng nghiệp, học nghề ngoài trại giam.

Bộ trưởng Tô Lâm nêu rõ, việc tổ chức hoạt động lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam là chủ trương mới. Tuy nhiên do đối tượng lao động trong trường hợp này là phạm nhân, nên không đơn thuần thuộc phạm vi điều chỉnh của pháp luật về lao động.

Việc đảm bảo chế độ (trong đó có chế độ lao động), thực hiện quyền, nghĩa vụ cho phạm nhân và việc sử dụng kết quả lao động của phạm nhân được thực hiện như đối với phạm nhân trong trại giam theo Luật Thi hành án hình sự năm 2019 và các văn bản hướng dẫn thi hành.

Việc tổ chức hoạt động lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam có mục đích chính là giáo dục, cải tạo phạm nhân thông qua lao động, hỗ trợ phạm nhân chuẩn bị các điều kiện để tái hòa nhập cộng đồng.

Tổ chức cho phạm nhân lao động ngoài trại giam không mang yếu tố thương mại mà luôn gắn với nhiệm vụ giáo dục cải tạo và hướng nghiệp, dạy nghề.

Dự thảo Nghị quyết quy định, việc thí điểm mô hình tổ chức hoạt động lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam thuộc Bộ Công an, trong đó trại giam hợp tác với tổ chức, cá nhân tổ chức hoạt động lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam theo kế hoạch do Cơ quan quản lý thi hành án hình sự thuộc Bộ Công an phê duyệt.

Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Lê Thị Nga nhấn mạnh, cơ quan thẩm tra tán thành với Chính phủ trình Quốc hội xem xét, quyết định việc thí điểm mô hình tổ chức hoạt động lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam.

Uỷ ban Tư pháp cho rằng, việc ban hành Nghị quyết này ngoài việc tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc và nâng cao hiệu quả công tác giáo dục cải tạo phạm nhân, tạo điều kiện để phạm nhân được lao động, hướng nghiệp, học nghề phù hợp, tăng khả năng thích ứng khi tái hòa nhập cộng đồng, hạn chế nguy cơ tái phạm tội.

Đồng thời, tạo cơ chế thu hút, huy động nguồn lực xã hội tham gia công tác thi hành án hình sự theo định hướng cải cách tư pháp. Ngoài ra, mô hình này còn góp phần bảo đảm sử dụng đúng mục đích đất quốc phòng - an ninh, hạn chế việc phải bổ sung đất đai cho các trại giam để tập trung quỹ đất cho phát triển kinh tế - xã hội.

Việc đề xuất áp dụng thí điểm mô hình tổ chức hoạt động lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam là phù hợp với chủ trương, định hướng cải cách tư pháp; không trái với quy định của các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Đồng thời, các nội dung quy định về việc thí điểm trong dự thảo Nghị quyết cơ bản đã bảo đảm thực hiện thống nhất, đầy đủ chế độ quản lý, giam giữ, giáo dục cải tạo và các chế độ, chính sách khác đối với phạm nhân theo quy định của Luật Thi hành án hình sự và các luật có liên quan.