Tiến thoái lưỡng nan ở Syria: Thổ Nhĩ Kỳ sẽ dính đòn "cuồng nộ" từ Nga nếu không "giải nốt bài toán khó" ở Idlib?

Thỏa thuận ngày 5/3 giữa Ankara và Moscow có thể tạo ra một quãng nghỉ ngắn trước khi giao tranh nối lại với nhiều câu hỏi hóc búa hơn cho Thổ Nhĩ Kỳ, theo Al-Monitor.

Nga đẩy bài toán khó vào tay Thổ Nhĩ Kỳ

Vấn đề quan trọng nhất sau thỏa thuận ngừng bắn Nga-Thổ là cách giải quyết các nhóm cực đoan ở Idlib, cụ thể là làm thế nào để khiến những nhóm này chấp nhận các điều khoản của thỏa thuận ngừng bắn và đồng ý giải giáp vũ khí hạng nặng.

Nicholas Heras, một chuyên gia về Trung Đông tại Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) ở Washington, nói rằng vấn đề quan trọng nhất của thỏa thuận mới giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Nga là sự quy trách nhiệm rõ ràng cho Ankara trong việc giải quyết các nhóm cực đoan.

“Tổng thống Putin hiện đã chính thức đặt nhiệm vụ đối đầu với HTS hùng mạnh vào tay Thổ Nhĩ Kỳ như một điều kiện để Nga duy trì việc chấm dứt chiến sự ở Idlib”, chuyên gia Hera nói với VOA.

Tuy nhiên, ông lưu ý rằng việc Thổ Nhĩ Kỳ có sẵn sàng thách thức các nhóm cực đoan ở Idlib hay không vẫn là một câu hỏi mở.

Đây được coi là biến số lớn nhất quyết định về phạm vi và mức độ của một chiến dịch mới được quân đội Syria phát động và được Nga hậu thuẫn trong tương lai ở Idlib.

Với những điều khoản liên quan đến đường cao tốc M4 quan trọng ở miền Nam Idlib, Nga dường như đã cho Thổ Nhĩ Kỳ một cơ hội cuối cùng để kiềm chế các phe phái cực đoan đang gây náo loạn ảnh hưởng trong khu vực, đứng đầu trong số đó là HTS.

Việc hai bên nhất trí thiết lập một hành lang an ninh 6 km sâu về phía Bắc và 6 km sâu về phía Nam đường M4 đang được dự đoán là điều khoản bí mật cho Thổ Nhĩ Kỳ và các đồng minh ở Syria tiến hành các hoạt động chống lại những kẻ cực đoan ở miền Nam và tây nam Idlib, tờ Al-Monitor nhận định.

Nếu Thổ Nhĩ Kỳ vẫn chần chừ không thực hiện theo yêu cầu của Nga, một cuộc tấn công khác của quân đội Syria nhằm xóa bỏ các nhóm cực đoan có thể diễn ra sớm.

Một trong những thay đổi đầu tiên sau lệnh ngừng bắn giữa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ là tình trạng không phận ở Idlib. Vào ngày 6/3, ngày đầu tiên sau lệnh ngừng bắn, bầu trời Idlib hoàn toàn bình yên, điều cho thấy rằng Nga sẽ ngừng bắn phá trên không theo đúng thỏa thuận.

Điều này đồng nghĩa với việc Nga đã không còn yểm trợ cho các cuộc tấn công trên mặt đất của quân đội Syria và dân quân thân Iran, những lực lượng đã gặp phải những tổn thất lớn sau các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái và pháo binh Thổ Nhĩ Kỳ.

Trên thực tế, các động thái của Thổ Nhĩ Kỳ hồi đầu tháng này đã dẫn đến sự chia cắt trên không phận Idlib. Bằng cách sử dụng máy bay không người lái vũ trang, Thổ Nhĩ Kỳ đã có thể đảm bảo ưu thế trên không ở một mức độ nhỏ, dù cho bị hạn chế tầm hoạt động ở độ cao thấp dưới 10 km.

Tuy nhiên, về lâu dài, Nga vẫn là ông chủ ở độ cao tầm trung và tầm cao trên không phận Idlib, khiến cho chiến đấu cơ và trực thăng Thổ Nhĩ Kỳ không thể xâm phạm để tạo lợi thế.

Quãng nghỉ trước khi bùng nổ

Đối với những gì hội nghị thượng đỉnh Moscow đạt được, các kết quả chính và nhược điểm của thỏa thuận có thể được tóm tắt như sau:

Thỏa thuận đã ngăn chặn một cuộc xung đột cơ bản giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Nga ở Idlib. Tình hình vẫn nằm trong tầm kiểm soát khi hiện tại các cuộc đụng độ chỉ leo thang giữa các lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ và Syria.

Nga đang đặt mình vào vị thế trung gian giữa lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ và Syria để giảm căng thẳng khi xây dựng một hành lang an ninh dọc theo đường cao tốc M4. Nga cũng đã để lại một phần của M4 như một tuyến đường tiếp tế cho Thổ Nhĩ Kỳ, sẽ được giám sát bởi các lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ và Nga.

Ngoài ra, Tổng thống Erdogan đã nhận được một lời nhắc nhở nhẹ nhàng ở Moscow rằng ông đang đối phó với toàn bộ “Cộng hòa Ả Rập Syria” chứ không phải riêng “chính quyền Assad”.

Về mặt tích cực, hội nghị thượng đỉnh Moscow cho thấy Nga vẫn duy trì bản thân như một trung gian kiềm chế cuộc đối đầu giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Syria ở Idlib bất chấp những nỗ lực của Ankara để tranh thủ sự ủng hộ của phương Tây và những nỗ lực phô trương của Washington nhằm níu kéo Thổ Nhĩ Kỳ trở lại.

Tuy nhiên, triển vọng của thỏa thuận ngừng bắn chỉ còn tồn tại trong một vài tuần là rất có thể xảy ra.

Các cuộc đụng độ có khả năng bùng lên một lần nữa sau một thời gian nghỉ ngơi. Cần phải nhớ rằng các dân quân thân Iran đã gửi gần 1.000 chiến binh tới Idlib kể từ cuối tháng 2 để bù đắp thương vong cho quân đội Syria trong tháng qua.