Tổn thương vì Covid-19: Những thách thức cần vượt qua để duy trì chuỗi cung ứng toàn cầu

Thách thức gia tăng

Theo phân tích của Diễn đàn Kinh tế thế giới (WEF), chuỗi cung ứng toàn cầu có sự thay đổi lớn vì ảnh hưởng của đại dịch Covid-19. Thời kỳ khủng hoảng này cho thấy sự mong manh của chuỗi cung ứng hiện đại. Số liệu thống kê gần đây cho thấy, ảnh hưởng của Covid-19 khiến kinh tế các nước kiệt quệ, thương mại toàn cầu giảm sút, trong đó các nền kinh tế lớn như Mỹ, Trung Quốc, châu Âu cũng chao đảo vì khủng hoảng.

Với khả năng lây lan mạnh, biến chủng Delta của vi rút SARS-CoV-2 đang hoành hành buộc hàng loạt quốc gia phải đưa ra lệnh cấm thủy thủ từ tàu biển lên bờ. Lệnh cấm này khiến các thuyền trưởng không thể thay đội thủy thủ đã rất mệt mỏi sau chuyến đi dài và số thủy thủ bị mắc kẹt ngoài biển dù đã xong nhiệm vụ lên tới khoảng 100.000 người.

Tình trạng này tương tự như những gì đã xảy ra trong năm 2020, ở giai đoạn đỉnh điểm của phong tỏa và đóng cửa biên giới.

Theo Tradeshift, một nền tảng toàn cầu về quản lý chuỗi cung ứng cho biết, mức độ ảnh hưởng lớn của đại dịch đến thương mại và nhu cầu. Cụ thể, Trung Quốc, giao dịch thương mại trong nước và quốc tế đã giảm 56% so kể từ giữa tháng 2/2021. Trong khi đó Mỹ, Anh và châu Âu cũng chứng kiến mức giảm 26% vào đầu tháng 4 và tiếp tục giảm 17% vào cuối tháng 4 vừa qua.

Thương mại đã đi ngang ở mọi khu vực bị ảnh hưởng bởi việc phong tỏa, giãn cách. Tổng thể giao dịch hàng tuần trên nền tảng Tradeshift kể từ ngày 9/3/2021 giảm trung bình 9,8%, so với số liệu trước khi bùng phát Covid-19.

Hai tác dụng phụ của sự co lại trong thương mại toàn cầu đã xuất hiện. Một là mất nhiều thời gian hơn để giải quyết một hóa đơn, đảo ngược xu hướng thanh toán nhanh hơn trước đây. Theo dữ liệu của Tradeshift, các doanh nghiệp mất trung bình 36,7 ngày để giải quyết một hóa đơn vào năm 2019, so với 36,8 ngày trong năm 2018. Trong quý đầu tiên của năm 2020, thời hạn thanh toán trung bình đã tăng 1,7% lên 37,4 ngày. Hai là, việc thiếu đơn đặt hàng thông qua chuỗi cung ứng đang tạo thành một "đợt thủy triều" với các đơn đặt hàng mới chậm lại và hóa đơn giảm. Khối lượng đặt hàng trung bình hàng tuần trên nền tảng Tradeshift đã giảm 15,9% kể từ ngày 9/3/2021. Hóa đơn đã giảm 16,7% trong cùng kỳ.

Cho đến nay, các doanh nghiệp vẫn đang nhận được tiền từ các đơn đặt hàng trước khi khóa sổ, nhưng những đơn hàng đó đang cạn dần. Những tháng tới có thể rất khó khăn cho các nhà cung cấp trên toàn cầu.

Bên cạnh đó, nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu càng gia tăng khi lũ lụt lần lượt xảy ra, gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới các tuyến vận chuyển hàng nông sản, gây thiệt hại nặng nề cho các doanh nghiệp liên quan. 

Điển hình trong số đó có thể nhắc đến Trung Quốc. Mùa mưa diễn ra kéo theo những cơn bão lớn có thể sẽ khiến hàng hóa bị mắc kẹt tại một số cảng container sầm uất bậc nhất thế giới.

Mưa to, gió lớn và lũ lụt trong năm nay đã ảnh hưởng đến hoạt động thương mại toàn cầu, khi ngành vận tải biển vốn đã quá căng thẳng để hồi phục sau những tác động của dịch Covid-19 và bất ổn địa chính trị. Mọi thứ thậm chí còn có thể tệ hơn trong thời gian tới, trong bối cảnh dự báo sẽ có nhiều nhiều cơn bão đổ bộ vào Trung Quốc trong tháng này.

Chung tay tìm giải pháp

Ủy ban châu Âu (EC) đã đề xuất tạo ra “luồng xanh” để tạo điều kiện thuận lợi cho việc vận chuyển hàng hóa. Tại các “luồng xanh”, lái xe vận tải chỉ cần xuất trình giấy tờ tùy thân, giấy phép lái xe và giấy chứng nhận công nhân vận tải quốc tế. Việc kiểm tra sức khỏe của lái xe vận tải chỉ cần thực hiện ở một bên của biên giới để tránh mất thời gian cho nhiều cuộc kiểm tra ở những quốc gia thành viên khác nhau.

Tại Mỹ, chính phủ nước này đã thành lập lực lượng đặc trách về chuỗi cung ứng, do Bộ trưởng Giao thông - Vận tải, Bộ trưởng Thương mại và Bộ trưởng Nông nghiệp đứng đầu, nhằm hợp lực nhận diện những vấn đề đặt ra cũng như tìm kiếm các giải pháp khắc phục.

Trong khi đó, ở Ấn Độ, Hiệp hội Phúc lợi vận tải (AIWTA) đã kiến nghị Chính phủ cho phép sử dụng giấy phép lái xe làm thẻ thu phí tự động không dừng, tạo điều kiện thuận lợi cho việc di chuyển nhanh chóng. AIWTA cũng lo tìm bảo hiểm cho người lái xe tải và các nhân viên liên quan, đề xuất Chính phủ mở lại các trạm dừng cho lái xe trên đường cao tốc. Ở cảng biển, Chính phủ Ấn Độ yêu cầu các hãng vận tải không áp dụng phí giam giữ container đối với hàng hóa xuất nhập khẩu trong thời gian phong tỏa...

Trong bối cảnh đại dịch Covid-19, chuỗi cung ứng hàng hóa để lộ ra “kẽ hở” ở mối quan hệ giữa người mua và nhà cung cấp chỉ dựa trên giấy tờ. Với trình độ khoa học phát triển như hiện tại, nếu có thể số hóa được mối quan hệ người mua - nhà cung cấp sẽ giúp việc xây dựng chuỗi cung ứng vững chắc và tiết kiệm thời gian.

Với các công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI) và Internet vạn vật (IoT), chuỗi cung ứng có thể nhanh chóng chuyển sang các nhà cung cấp thay thế khi các nhà cung cấp thông thường gặp phải sự gián đoạn. Cuộc khủng hoảng hiện tại tạo sức ép để thiết lập lại một hệ thống đã dựa trên các quy trình lỗi thời, tạo ra các chuỗi cung ứng thông minh và nhanh chóng, là chìa khóa để xây dựng một mạng lưới thương mại và đầu tư toàn cầu có khả năng vượt qua những "cơn bão" trong tương lai.

Han (t/h từ Hà Nội mới, VOV)