Cho thuê đất công ích: Hệ lụy từ việc quản lý thiếu chặt chẽ

Việc quản lý không tốt vấn đề cho thuê, thầu khoán đất công sẽ dễ phát sinh những tranh chấp dân sự hay vi phạm hành chính, thậm chí là án hình sự.

Mâu thuẫn âm ỉ nhiều năm

Thôn Kim Ngân, xã Vĩnh An, huyện Vĩnh Bảo, Hải Phòng có khu bãi bồi ngoài đê quốc gia (khu vực này còn được gọi với những tên khác như vùng chiều bãi, khu vực chiều bãi), được phân thành 2 khu vực. Khu vực I từ mép lạch nước giáp ranh giữa 2 xóm Kiết Thiết và Khắc Phục về phía Bắc, diện tích khoảng 65.957 m2. Khu vực II từ mép lạch nước giáp ranh giữa 2 xóm Kiết Thiết và Khắc Phục về phía Nam, diện tích khoảng 65.976 m2. Khu vực chiều bãi này được quy thành nhóm đất công ích 5% phục vụ cho sản xuất nông nghiệp.

Tháng 5/2013, UBND xã Vĩnh An có chủ trương, phương án cho cho nhân dân thuê đất ở 2 khu vực để sản xuất nông nghiệp. Khu vực I giao cho các hộ xóm Kiến Thiết thuê, còn khu vực II giao cho các hộ xóm Khắc Phục thuê. Thời hạn thuê 03 năm, tính từ tháng 5/2013 đến tháng 5/2016.

Tại biên bản bàn giao, xóm Kiến Thiết được nhận thuê thầu 68.846 m2 với tổng số nhân khẩu được thuê thầu là 430 nhân khẩu, tức mỗi khẩu được thuê thầu 160,1 m2/khẩu, sản lượng bằng 50kg thóc/sào/năm, thời hạn thuê 03 năm. Chính quyền xã thống nhất ủy quyền cho cho cán bộ phó thôn khảo sát, lên phương án, xây dựng cách thức chia, họp dân để tổ chức thực hiện. Người dân mong chờ nhận đất (mà họ gọi là đất quyền lợi) để canh tác tăng gia sản xuất.

Mặt bằng diện tích đất triều bãi thuộc thôn Kim Ngân.

Nếu như ở xóm Khắc Phục, tính tới 26/6/2013 đã thực hiện xong việc giao đất cho nhân dân thì ở xóm Kiến Thiết, phát sinh nhiều vấn đề có liên quan đến khu đất diện tích 10.600 m2 thuộc khu vực I nói trên mà xóm Kiến Thiết đã cho ông Nghiêm Văn Tuề (người trong xóm) thuê thầu từ năm 2009. Một số hộ dân không đồng ý cho ông Tuề tiếp tục thuê thầu, yêu cầu chia phần đất quyền lợi cáckhẩu trong hộ được hưởng. Tuy nhiên, sau khi có sự “chỉ đạo”, "nhờ cậy" của lãnh đạo huyện và xã, cuộc họp xóm Kiến Thiết ngày 26/6/2013 đã thống nhất cho ông Tuề tiếp tục thuê đất đến ngày 16/10/2013 với điều kiện phải trả sản đúng theo hợp đồng và hoàn trả mặt bằng khi hết hạn hợp đồng.

Thế nhưng, đến cuối năm 2013, ông Tuề không thực hiện hợp đồng và cam kết tại văn bản cuộc họp xóm, cũng như không trả sản cho xóm. Đồng thời, người dân phát hiện UBND xã ký hợp đồng với ông Tuề khi hợp đồng cũ chưa thanh lý nên bức xúc.

Người dân xóm Kiến Thiết càng bức xúc khi hết hạn hợp đồng – 16/10/2014, không những ông Tuề không bàn giao mặt bằng cho xóm mà UBND xã lại ban hành thông báo tạm giao khu đất cho ông Tuề sử dụng (đến ngày 01/01/2015). Ngày 10/11/2014, lãnh đạo xóm Kiến Thiết phải gửi “Báo cáo về việc mất ổn định trong nhân dân” gửi Đảng ủy – HĐND – UBND xã Vĩnh An.

Để xử lý tình huống có nguy cơ gây mất ổn định tại xóm Kiến Thiết, ngày 23/11/2014 UBND xã Vĩnh An ban hành văn bản số 39/TB-UBND để hủy bỏ nội dung UBND xã tạm giao cho ông Tuề sử dụng khu đất đến ngày 01/01/2015 với lý do “diện tích đất nói trên còn đang tranh chấp” (từ nguyên văn); đồng thời, yêu cầu ông Tuề chỉ được sử dụng khu đất đến 17h cùng ngày; sau đó, UBND xã giao cho ông Trưởng thôn Kim Ngân, Phó thôn Kim Ngân phụ trách xóm Kiến Thiết quản lý giúp UBND xã diện tích này. Trong thời gian quản lý không được tự ý giao, chia cho cá nhân, tập thể khi chưa được cấp có thẩm quyền cho phép.

Ngày 25/4/2015, UBND xã Vĩnh An ban hành văn bản số 01/PA-UBND: Phương án tổ chức cho thuê thầu diện tích đất nông nghiệp (đất công ích) tại vùng bãi ngoài đê Quốc gia thuộc xóm Kiến Thiết, thôn Kim Ngân, xã Vĩnh An (gọi tắt là phương án 01/2015). Phương án này nhằm cho thuê diện tích 68.846 m2 bãi chiều ngoài đê, thuộc các thửa đất số 10a, 11, 12, 13 tờ bản đồ số 19.

Không rõ UBND xã Vĩnh An đã giải quyết tranh chấp về quyền sử dụng khu đất 10.600 m2 (được nêu tại văn bản số 39/TB-UBND ngày 23/11/2014) như thế nào, nhưng với phương án 01/2015, UBND xã Vĩnh An tổ chức cho thuê lại toàn bộ diện tích 68.846 m2 mà năm 2013 đã bàn giao cho xóm Kiến Thiết với thời gian giao thầu 03 năm, tức tới 31/5/2016 mới hết hạn.

Vấn đề khiến nhiều người dân xóm Kiến thiết quan tâm là việc thu hồi đất trước thời hạn cho thuê thầu (dù để tổ chức cho thuê lại) đã được thực hiện đúng trình tự, thủ tục hay chưa? Vì sao tranh chấp xảy ra ở khu vực 10.600 m2 mà ông Tuề sử dụng, UBND xã lại phải tổ chức cho thuê lại cả diện tích 68.846 m2? Các hộ khác đang sử dụng đất ổn định có được đền bù khi tổ chức cho thuê lại trước thời hạn? Và trách nhiệm của chính quyền xã trong việc này như thế nào?

Hợp đồng “lạ” như giọt nước tràn ly

Ngày 08/03/2018, UBND xã Vĩnh An và ông Nghiên Văn Tuề ký hợp đồng số 01/HĐ-TĐ về việc “Hợp đồng thuê thầu đất nông nghiệp”. Sau khi được UBND xã Vĩnh An giao đất, ông Tuề đã tiến hành đào đắp bờ dài 194m2, rộng 8m, cao 1,5m, cải tạo đất (để tiến hành trồng trọt) kết hợp nuôi trồng thủy sản (nuôi rươi).

Ngày 11/3/2008, nhân dân xóm Kiến Thiết có đơn kiến nghị UBND xã Vĩnh An cho rằng việc UBND xã giao thầu 5.300m2 đất cho ông Tuề là trái quy định của pháp luật. UBND xã Vĩnh An đã tiến hành làm việc với nhân dân xóm Kiến Thiết về diện tích đất bãi xóm Kiến Thiết, trong đó có 5.300 m2 đất đã cho ông Tuề thuê.

Không được giải quyết thỏa đáng, sáng 27/7, nhân dân xóm Kiến Thiết họp xóm dưới sự chủ trì của ông Nguyễn Xuân Quan (có biên bản) để bàn về việc chia bãi Kiết Thiết. Sau đó, người dân xóm Kiến Thiết đã chủ động chia diện tích 10.600m2 đất cho các khẩu trong thôn, mỗi khẩu được 22 m2 đất bãi.

Ngày 28/7, trong số những khẩu được chia đất, có nhóm người dân xóm Kiến Thiết gồm: Phạm Văn Ngân, Bùi Văn Bẩy, Phạm Văn Chiến, Nghiêm Văn Phinh, Bùi Đức Dũng, Bùi Văn Đức, Nghiêm Văn Thao và Phạm Văn Hào đã đứng ra thuê lại ruộng của 427 khẩu trong thôn được chia 10.600m2 đất trên trong thời hạn 08 năm với số tiền thuê: 04 năm đầu – 1.000.000 đồng/01 sào, 04 năm sau – 2.000.000 đồng/01 sào.

Ngày 05/08, nhóm người thuê lại đất đã thuê Phạm Văn Chiến (SN 1987, người xã Giang Biên, huyện Vĩnh Bảo) lái máy xúc để san phá 194m bờ bao mà ông Tuề đã xây đắp trên diện tích 5.300 m2 đất đã thuê của UBND xã Vĩnh An.

Sau đó, liên tiếp các ngày 06, 08 và 13/8, ông Tuề có đơn tố cáo 08 người nêu trên có hành vi hủy hoại tài sản. Về phía chính quyền, UBND huyện Vĩnh Bảo ban hành lần lượt các Quyết định số 1256/QĐ-UBNd và 2752/QĐ-UBND về việc thành lập tổ công tác rà soát, xác minh nội dung kiến nghị của công dân xóm Kiến Thiết.

Hiện trạng mặt bằng bỏ trống và tạm ngưng các hoạt động sản xuất từ khi xảy ra sự việc.

Ngày 28/9/2020, UBND huyện Vĩnh Bảo ban hành kết luận số 2060/KL-UBND về nội dung kiến nghị của công dân xóm Kiến Thiết. Trong quá trình giải quyết, UBND huyện nhận thấy sự việc có dấu hiệu tội phạm nên đã đề nghị cơ quan cảnh sát điều tra Công an huyện Vĩnh Bảo (cơ quan CSĐT) giải quyết.

Theo thẩm quyền, cơ quan CSĐT đã điều tra và ra kết luận, VKSND huyện Vĩnh Bảo có cáo trạng truy tố các bị can trên về tội Hủy hoại tài sản theo Điều 178 Bộ luật Hình sự. Tại phiên tòa sơ thẩm ngày 29/9/2020, TAND huyện Vĩnh Bảo ra bản án số 28/2020/HS-ST (gọi tắt là bản án 28) tuyên phạt tù giam đối với 04 bị cáo (Phạm Văn Ngân – 15 tháng, Bùi Văn Bẩy – 15 tháng, Phạm Văn Chiến – 12 tháng, Nghiêm Văn Phinh – 12 tháng), phạt tù 09 tháng nhưng cho hưởng án treo, thời gian thử thách 18 tháng đối với 05 bị cáo (Bùi Đức Dũng, Bùi Văn Đức, Phạm Văn Hào, Nghiêm Văn Thao và Phạm Văn Chiến).

Theo người dân xóm Kiến Thiết, trong khi tranh chấp với ông Tuề về việc sử dụng khu đất 10.600 m2 chưa được giải quyết thì ngày 08/03/2018, UBND xã Vĩnh An đã ký hợp đồng số 01/HĐ-TĐ cho ông Nghiêm Xuân Tuề thuê thầu 5.300 m2 đất nông nghiệp tại chính khu đất tranh chấp.

Những vấn đề nhức nhối

Sau khi phiên tòa sơ thẩm tạm thời khép lại, phiên tòa phúc thẩm chuẩn bị mở thì phát sinh hàng loạt các vấn đề nhức nhối, đặc biệt là về công tác quản lý đất đai ở địa phương.

Với thời hạn cho thuê không quá 5 năm, hợp đồng số 01/HĐ-TĐ đảm bảo về thời hạn theo quy định tại khoản 5 Điều 126 luật Đất đai 2013, nhưng việc trực tiếp ký hợp đồng cho thuê không qua hình thức đấu giá, UBND xã Vĩnh An đã vi phạm quy định tại khoản 3 Điều 132 luật Đất đai 2013. Như vậy, hợp đồng số 01/HĐ-TĐ là trái luật, phải bị hủy bỏ.

Ngày 13/8, khi xung đột đã lên tới đỉnh điểm, UBND huyện Vĩnh Bảo mới tiếp tục ban hành quyết định số 2752/QĐ-UBND về việc thành lập tổ công tác rà soát, xác minh nội dung kiến nghị của công dân xóm Kiến Thiết.

Ngày 28/9/2020, UBND huyện Vĩnh Bảo ban hành kết luận số 2060/KL-UBND về nội dung kiến nghị của công dân xóm Kiến Thiết. Chưa biết nội dung bản kết luận này là gì, có nhắc đến hợp đồng số 01/HĐ-TĐ và trách nhiệm của người ký hay không, nhưng rõ ràng nó không có tác dụng giải quyết sự việc theo kiến nghị của công dân. Tuy nhiên, nó lại là căn cứ để các cơ quan tiến hành tố tụng địa phương hình sự hóa sự việc?!

Thiết nghĩ, các cơ quan chức năng của huyện Vĩnh Bảo, TP.Hải Phòng cần xem xét thấu đáo, toàn diện sự việc, bảo đảm quyền và lợi ích của công dân, tránh oan sai.

Hồ sơ điều tra

Cho thuê đất công ích: Hệ lụy từ việc quản lý thiếu chặt chẽ

Việc quản lý không tốt vấn đề cho thuê, thầu khoán đất công sẽ dễ phát sinh những tranh chấp dân sự hay vi phạm hành chính, thậm chí là án hình sự.

Mặt bằng diện tích đất triều bãi thuộc thôn Kim Ngân.