ADB: Đầu tư công sẽ tiếp tục là trụ đỡ của nền kinh tế sau đại dịch

Ngày 5/12, trong Phiên Toàn thể - Tọa đàm cấp cao của Diễn đàn kinh tế Việt Nam 2021, ông Nguyễn Minh Cường, Chuyên gia Kinh tế trưởng Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) tại Việt Nam, đã trình bày tham luận về kinh nghiệm phục hồi kinh tế sau đại dịch Covid-19 của một số nước châu Á, kèm theo một số bài học và hàm ý chính sách cho Việt Nam. 

Trong tham luận của mình, ông Cường đã tổng hợp, so sánh và phân tích một số xu hướng chính sách tài khóa ứng phó với đại dịch của các nước châu Á. Theo đó, hầu hết các nước đều tập trung nguồn lực với 6 nhóm ưu tiên chính như sau: hỗ trợ hệ thống y tế đối phó với dịch bệnh, đảm bảo an sinh xã hội cho người dân và mở rộng bao phủ của hệ thống bảo trợ xã hội, hỗ trợ thu nhập cho người lao động bị ảnh hưởng, hỗ trợ doanh nghiệp duy trì hoạt động và phục hồi, tăng đầu tư công, và kích cầu tiêu dùng và du lịch nội địa.

Về các biện pháp tài khóa, phân tích của ADB cho thấy hầu hết các nước đều tăng cường chi ngân sách hỗ trợ (16/16 nước thống kê), kết hợp miễn, giảm, hoãn, gia hạn nộp thuế, phí (15/16 nước thống kê), nhiều nước cũng có hỗ trợ gián tiếp thông qua các biện pháp hỗ trợ lãi vay, thanh khoản, bảo lãnh.

Theo số liệu ADB thu thập, các khoản chi dành cho y tế, sức khỏe và hỗ trợ thu nhập chiếm tỷ trọng lớn trong tổng giá trị của gói kích thích tài khóa. Tổng hợp của ADB cho thấy hỗ trợ thu nhập trực tiếp chiếm tỷ trọng cao nhất (48,5%) trong gói hỗ trợ trị giá khoảng 3,1 nghìn tỷ USD của các nước đang phát triển châu Á.

Tuy nhiên, quy mô các gói hỗ trợ tài khóa trong khu vực có sự phân biệt do tiềm lực kinh tế và không gian tài khóa của mỗi quốc gia cũng như mức độ ảnh hưởng của dịch bệnh. Một số nước đã phải áp dụng việc nới lỏng trần nợ công để ứng phó với đại dịch, gần đây nhất là Thái Lan đã nâng trần nợ công từ 60% lên 70% GDP.

Còn về thời gian và nhịp độ của chính sách tài khóa, nhìn chung các nước đều căn cứ vào tình hình thực tế và có những điều chỉnh kịp thời cho phù hợp với diễn biến của tình hình dịch bệnh. Một số nước đã bổ sung ngân sách nhiều lần hoặc tung ra các gói kích thích mới khi nền kinh tế vẫn tiếp tục bị ảnh hưởng xấu bởi đại dịch Covid (Nhật Bản, Thái Lan, Singapore…), đồng thời các biện pháp hỗ trợ cũng được gia hạn thêm thời gian đủ dài. 

Bên cạnh đó, các nước châu Á còn phối hợp chặt chẽ chính sách tiền tệ và tài khóa để ứng phó hậu quả đại dịch Covid-19. Trong khi một số nước như Hàn Quốc, Indonesia và Philippines cho phép Ngân hàng Trung ương mua trái phiếu Chính phủ từ thị trường sơ cấp/ thứ cấp, một số nước lại thông qua Ngân hàng Trung ương hỗ trợ nguồn tài chính với lãi suất ưu đãi cho các tổ chức tín dụng để thực hiện công cụ tài chính chuyển nhượng và thỏa thuận mua lại tài sản. 

Từ những phân tích trên, ADB cho rằng có thể rút ra một số hàm ý chính sách nhất định. Đầu tiên, do khủng hoảng kinh tế - xã hội xuất phát từ dịch bệnh mà không từ nguyên nhân kinh tế - tài chính, các giải pháp chuyên môn về y tế vẫn mang tính chất quyết định và chủ yếu, còn chính sách kinh tế vĩ mô là công cụ mang tính hỗ trợ. 

Thứ hai, trong ngắn hạn Việt Nam có thể chấp nhận mức bội cao hơn và nợ công tăng trong giai đoạn 2021-2023 để hỗ trợ nền kinh tế, nhưng cần thiết lập lại kỷ luật tài khóa trong giai đoạn 3-5 năm sau đó. 

Thêm vào đó, các gói hỗ trợ tài khóa là hết sức cần thiết trong giai đoạn nền kinh tế Việt Nam bị ảnh hưởng bởi đại dịch và cũng sẽ không kém phần quan trọng khi nền kinh tế bước sang giai đoạn chuyển tiếp hướng tới phục hồi, nhưng Chính phủ cần xác định các mục tiêu phù hợp với từng thời kỳ để xây dựng gói hỗ trợ với quy mô đủ lớn.

Đầu tư công, theo ADB, sẽ tiếp tục là trụ đỡ của phát triển kinh tế trong giai đoạn tiếp theo vì cơ sở hạ tầng bền vững sẽ hỗ trợ quá trình tái cơ cấu nền kinh tế trong thời kỳ hậu đại dịch. ADB cho rằng Chính phủ cần tiếp tục coi giải ngân vốn đầu tư công như một nhiệm vụ trọng tâm của năm 2022-2023, tập trung vào hạ tầng thiết yếu bền vững, cơ sở hạ tầng hỗ trợ cho xuất khẩu và hạ tầng phục vụ chuyển đổi số và phục hồi xanh. 

Khuyến nghị cuối cùng được ADB đưa ra là cần có sự phối hợp, hợp tác và hỗ trợ quốc tế, giữa các nước, các khu vực với nhau cũng như các tổ chức quốc tế, đặc biệt khi chuyển sang giai đoạn bình thường mới. Khác biệt về quy mô các gói hỗ trợ và khuynh hướng tăng cường hợp tác quốc tế của một số nước như Nhật Bản, Trung Quốc và các nước ASEAN cũng đã cho thấy nhu cầu hợp tác nhằm thúc đẩy phục hồi này.