3 kịch bản giúp Thổ-Syria-người Kurd "buông súng" ngồi đàm phán: Nga không thể đứng ngoài cuộc?

Theo nhiều nguồn tin khác nhau, lực lượng người Kurd đã được rút khỏi khu vực an toàn mà Thổ Nhĩ Kỳ tạo ra ở phía đông bắc Syria. Tuy nhiên, tình hình trên chiến trường đang thay đổi nhanh chóng. Các nhà quan sát quốc tế đã mô tả các kịch bản có thể phát triển trong khu vực.

Diễn biến

Vào ngày 17/10, Thổ Nhĩ Kỳ và Mỹ đã ký thỏa thuận ngừng bắn kéo dài 5 ngày ở đông bắc Syria trong lúc Ankara phát động chiến dịch trục xuất người Kurd và tàn dư IS tại đây.

Các đơn vị bảo vệ nhân dân người Kurd (YPG) - xương sống của Lực lượng Dân chủ Syria (SDF) vốn là đồng minh của Mỹ nhưng được coi là mối đe dọa an ninh đối với Thổ Nhĩ Kỳ

Nhận thấy mình đang rơi vào tình thế khó khăn, SDF đã đạt được thỏa thuận với Quân đội Ả Rập Syria (SAA) vào giữa tháng 10 để tìm cách chống lại làn sóng tiến công dữ dội của Ankara.

Chỉ trong vài ngày, SAA đã có những bước tiến đáng kể trên chiến trường. Các lực lượng chính phủ Syria đã được triển khai tới Tabqa, Raqqa và Kobane, những vùng mà SDF vốn nắm quyền kiểm soát trước đó.

Một số thông tin hôm 20/10 cho biết, SAA đã bao vây quân đội Thổ Nhĩ Kỳ tại thị trấn biên giới Ras al-Ain của Syria .

Đối với Manbij và Ain al-Arab, số phận của các khu vực này sẽ được thảo luận trong cuộc hội đàm tại Sochi sắp tới giữa Tổng thống Erdogan và người đồng cấp Putin.

Trong khi đó, Mỹ đã bắt đầu rút toàn bộ gần 1.000 binh sĩ của mình khỏi miền Bắc Syria, với hàng trăm xe tải từ Iraq đang tiến vào để bắt đầu hoạt động di dời.

Ankara-Damascus bắt tay gỡ rối

Với tình hình biến đổi phức tạp trong khu vực, đã có những câu hỏi về việc liệu có một cuộc xung đột lớn hơn liên quan đến lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ và quân đội Syria hay không.

Philip Giraldi, cựu chuyên gia chống khủng bố và tình báo quân sự của CIA, tin rằng việc leo thang xung đột là không thể xảy ra.

"Nếu rơi vào một cuộc chiến thực sự, Thổ Nhĩ Kỳ mạnh hơn nhiều so với Syria", cựu sĩ quan CIA cho biết. "Nhưng điều đó sẽ không xảy ra. Thổ Nhĩ Kỳ nhận thấy lợi ích quốc gia quan trọng hơn khi thiết lập vùng an toàn hoặc khu trung lập dọc biên giới Syria để ngăn ngừa mối đe dọa từ một số nhóm người Kurd. Họ sẽ làm điều đó bằng cách sử dụng các lực lượng ủy nhiệm hoặc binh lính của chính mình nếu cần thiết" .

Theo Giraldi, Damascus "sẽ phải chấp nhận điều đó", nhưng về cơ bản "một số công thức phối hợp chung với Ankara có thể sẽ được thực hiện".

Ông nhấn mạnh rằng trong khi Tổng thống Erdogan có sự ủng hộ mạnh mẽ từ giới chính trị trong nước về kế hoạch thiết lập vùng an toàn, nhưng người dân Thổ Nhĩ Kỳ "lại phản đối mọi bước đi gây dựng hiện diện lớn hơn ở Syria".

"Hãy nhớ rằng vị thế của ông Erdogan rất yếu do thất bại lớn gần đây trong cuộc bầu cử địa phương, vì vậy ông sẽ phải cẩn thận trong việc chiều lòng các cử tri của mình", cựu sĩ quan CIA nhấn mạnh.

Đông bắc Syria sẽ có khu tự trị được Thổ Nhĩ Kỳ bảo hộ?

Mark Sleboda, một nhà phân tích an ninh và các vấn đề quốc tế từ Mỹ, chỉ ra rằng cuộc gặp sắp tới ở Sochi giữa Tổng thống Erdogan và Tổng thống Putin "sẽ rất quan trọng” cho tương lai Syria.

Nhà phân tích lưu ý rằng, Thổ Nhĩ Kỳ và Chính phủ Syria do Nga hậu thuẫn hiện đang trong cuộc đua duy trì quyền kiểm soát lãnh thổ, tài nguyên và không gian chiến lược mà Mỹ đang bỏ lại.

"Mỹ không còn kiểm soát nhiều lãnh thổ và chỉ còn lại ít đòn bẩy để xác định tương lai", ông nhấn mạnh. Tuy nhiên, Mỹ đang lên kế hoạch để lại 200 quân nhân để kiểm soát các mỏ dầu của Syria, cũng như căn cứ Al Tanf ở phía Nam. "Vị thế của họ bị suy yếu, nhưng họ vẫn chưa hoàn toàn rời khỏi trò chơi".

Sleboda không loại trừ rằng các cuộc đàm phán sắp tới giữa Moscow và Ankara có thể phân chia khu vực đông bắc Syria thành một khu vực tự trị tạm thời, với hàng triệu người tị nạn Syria và các chiến binh được tái định cư tại đây.

Tuy nhiên, nếu Thổ Nhĩ Kỳ thành công trong việc kiểm soát một phần đáng kể vùng đông bắc Syria dưới cái cớ là "vùng an toàn", thì sau này việc Damascus muốn giành lại phần lãnh thổ tại đây là rất khó khăn.

Tất cả đông bắc Syria sẽ nằm dưới sự kiểm soát của Damascus?

Christopher Assad, một nhà phân tích chính trị Syria ở Canada, đưa ra lập trường trái ngược.

"Tất cả lãnh thổ ở đông bắc Syria sẽ nằm dưới sự kiểm soát của Chính phủ Syria trong thời gian ngắn vì Syria và Nga sẽ đảm bảo cho Thổ Nhĩ Kỳ về cam kết an ninh biên giới", ông nói. "Khuôn khổ thỏa thuận giữa hai bên cũng sẽ loại trừ kế hoạch thực hiện khu tái định cư cho người tị nạn của Thổ Nhĩ Kỳ".

Đối với cán cân sức mạnh quân sự, nhà phân tích Assad tin tưởng rằng "con lắc dao động theo hướng có lợi cho lực lượng SAA/YPG đang được triển khai trên toàn khu vực hiện nay".

"Thổ Nhĩ Kỳ sẽ không mạo hiểm với bất kỳ cuộc đối đầu nào nữa với một SAA kiên quyết và một YPG được vũ trang tốt", ông nói.

Theo nhà phân tích chính trị, tàn quân IS và có thể là Mỹ "sẽ tập hợp lại trong nỗ lực cuối cùng để loại bỏ bất kỳ sự gắn kết nào giữa YPG và SAA, cũng như giữa Syria, Thổ Nhĩ Kỳ, Iran và Nga".

Mặc dù quyết định rút khỏi Syria của Mỹ dường như là ý muốn cuối cùng, nhưng nước này vẫn nỗ lực ảnh hưởng đến kết quả của sự dàn xếp chính trị ở Syria.