11 hiện tượng thiên văn không thể bỏ lỡ trong năm 2022

Ba hành tinh chụm lại với nhau (cuối tháng 3)

Sao Hỏa, sao Thổ và sao Kim sẽ xuất hiện rất gần nhau trên bầu trời trong hai tuần cuối cùng của tháng 3, gần đến mức nằm trong cùng một trường nhìn của một số ống nhòm và kính thiên văn mặt đất.

Hiện tượng hành tinh hội tụ sẽ tiếp tục kéo dài sang tháng 4 với sao Hỏa và sao Thổ gần như nằm trùng nhau trên bầu trời vào các buổi sáng mùng 4 và 5/4. Sao Kim khi đó đã di chuyển ra xa một chút.

Mưa sao băng Lyrids (21-22/4)

Tháng 4 là tháng thiên văn toàn cầu và những người muốn chiêm ngưỡng bầu trời đêm có thể làm như vậy vào ngày 21 và 22/4 trong thời gian cực đại của mưa sao băng Lyrid.

Đây sẽ là trận mưa sao băng đầu tiên đạt cực đại trong hơn ba tháng, chấm dứt đợt hạn hán mưa sao băng kéo dài và tạo ra khoảng 15 ngôi sao băng mỗi giờ.

Sau Lyrid chưa đầy hai tuần sau đó sẽ là mưa sao băng Aquarid - trận mưa sao băng có thể xuất hiện từ 20 đến 40 sao băng mỗi giờ vào đêm 4/5, rạng sáng 5/5. Đây cũng là trận mưa sao băng đẹp nhất trong năm ở Nam bán cầu.

Trăng đen (30/4)

Sự kiện thiên văn lớn thứ ba trong năm là hiện tượng duy nhất không thể quan sát thấy, ngay cả khi có sự trợ giúp của kính thiên văn. Thuật ngữ "trăng đen" được sử dụng để mô tả trăng non thứ hai trong một tháng dương lịch. Đó là thời điểm mà phần được chiếu sáng của Mặt Trăng hướng ra xa Trái Đất.

Mặc dù không thể nhìn thấy trăng đen trên bầu trời vào ngày cuối cùng của tháng 4, đây lại là cơ hội tốt để ngắm những ngôi sao vì chúng không bị lấn át bởi ánh sáng của Mặt Trăng.

Mưa sao băng Eta Aquarids (4-5/5)

Chưa đầy hai tuần sau Lyrids, trận mưa sao băng tiếp theo trong năm - có tên gọi Eta Aquarids - sẽ đạt cực đại vào đêm mùng 4/5 và rạng sáng 5/5 với khoảng 20-40 vệt sáng mỗi giờ. Đây là cơ hội quan sát mưa sao băng tốt nhất trong năm đối với người dân ở Nam Bán cầu.

Nguyệt thực toàn phần (15-16/5 và 8/11)

Mặt Trăng sẽ chuyển sang màu đỏ trong đêm từ ngày 15/5 đến ngày 16/5. Đây là nguyệt thực toàn phần đầu tiên trong năm 2022. Hiện tượng có thể được quan sát thấy tại một số nơi ở Bắc Mỹ, Nam Mỹ, châu Âu, châu Phi và châu Á.

Nguyệt thực toàn phần thứ hai và là lần cuối cùng trong năm sẽ diễn ra trước khi Mặt Trời mọc vào ngày 8/11. Một số khu vực của Canada và Mỹ, bao gồm cả Alaska và Hawaii, sẽ có cơ hội quan sát hiện tượng này nếu thời tiết cho phép. Người dân ở Bờ Đông sẽ bỏ lỡ giai đoạn nguyệt thực toàn phần vì Mặt Trăng sẽ lặn trước khi đến đỉnh nguyệt thực.

Sau nguyệt thực cuối cùng của năm 2022, người dân ở Bắc Mỹ sẽ phải chờ tới tháng 3/2025 mới có cơ hội chiêm ngưỡng nguyệt thực toàn phần tiếp theo.

Siêu trăng đầu tiên của năm 2022 (14/6)

Năm 2022 sẽ có ba siêu trăng và siêu trăng đầu tiên sẽ phát sáng vào giữa tháng 6.

Siêu trăng xảy ra khi Mặt Trăng vào thời kì trăng tròn hoặc trăng non trùng vào điểm cận địa, tức là điểm trên quỹ đạo của nó mà có khoảng cách gần nhất so với Trái Đất, làm cho kích thước biểu kiến của nó to hơn bình thường khi quan sát từ Trái Đất.

Các siêu trăng tiếp theo sẽ diễn ra vào ngày 13/7 và 8/12.

5 hành tinh thẳng hàng (24/6)

Sao Thủy, sao Kim, sao Hỏa, sao Mộc và sao Thổ sẽ sắp xếp thẳng hàng theo thứ tự và đều đủ sáng để có thể nhìn thấy bằng mắt thường trước khi mặt trời mọc vào ngày 24/6 trên bầu trời phía đông. Mặt trăng hình lưỡi liềm thậm chí cũng nằm trên đường thẳng này, giữa sao Kim và sao Hỏa.

Vị trí thẳng hàng trên chỉ xuất hiện dưới góc nhìn từ Trái Đất. Trên thực tế, các thiên thể không thực sự thẳng hàng trong hệ Mặt Trời.

Mưa sao băng Perseids (12-13/8)

Một trong những trận mưa sao băng lớn nhất năm sẽ đạt đỉnh vào mùa hè. Trong điều kiện lý tưởng, mưa sao băng Perseids cho 50-100 vệt sáng mỗi giờ, nhưng vì diễn ra trùng thời điểm với siêu trăng ngày 12/8, tỷ lệ nhìn thấy các vệt sáng sẽ giảm đi khoảng một nửa.

Mưa sao băng Orionids (20-21/10)

Mưa sao băng Orionids đạt đỉnh sau Perseids hai tháng, với khoảng 20 vệt sáng mỗi giờ. Mặc dù không ấn tượng như Perseids, mưa sao băng Orionids lại có điều kiện quan sát tốt hơn vì Mặt Trăng không chiếu sáng suốt đêm.

Sao Hỏa ở vị trí xung đối với Mặt trời (8/12)

Một trong những hành tinh láng giềng gần nhất của Trái Đất sẽ nổi bật trên bầu trời đêm trong nửa cuối năm 2022, đạt độ sáng cực đại vào đầu tháng 12 khi nó chạm tới vị trí xung đối (đối diện) với Mặt Trời. Kết quả là sao Hỏa có thể nhìn thấy suốt đêm và sáng hơn hầu hết các ngôi sao trên bầu trời.

Sao Hỏa chỉ đạt đến vị trí xung đối 26 tháng một lần; ngoài năm 2022, nó sẽ không xảy ra nữa cho đến tháng ngày 15/1/2025. Những cuộc gặp gỡ gần gũi này cũng là cơ hội tốt nhất để các cơ quan vũ trụ như NASA thực hiện các sứ mệnh lên sao Hỏa.

Mưa sao băng Geminids (13-14/12)

Mưa sao băng Geminids vụt sáng trên bầu trời Na Uy vào tháng 12/2021. Video: Night Lights Films

Trận mưa sao băng được mong chờ nhất năm 2022 sẽ đạt đỉnh vào tuần thứ hai của tháng 12. Trong điều kiện lý tưởng, mưa sao băng Geminids cho 100-150 vệt sáng mỗi giờ, nhưng màn trình diễn ánh sáng ngoạn mục này sẽ bị cản trở bởi trăng tròn.

Quốc Tiệp (theo VnExpress, Lao động)